تاثیر محیط در یادگیری کودکان

محیط، بستری برای شکل گیری بسیاری از ویژگی های رفتاری است. به بیانی دیگر بسیاری از عواطف، عادات، سلایق و حتی طرز نگرش ها و نشست و برخاست ها به گونه ای شگرف از محیط تاثیر می پذیرد.به همین خاطر است که بسیاری از صاحب نظران، محیط را دانشگاهی نامیده اند که هر فرد با توجه به زمینه ها و استعدادهای خویش می تواند از آن بیاموزد و در معرض تاثیرات آن قرار گیرد، دانشگاهی که هیچ گاه فرد از آن فارغ التحصیل نمی شود.

در یک تقسیم بندی کلی می توان در حال حاضر چهار محیط را در یادگیری موثر دانست:

1- مدرسه: مدرسه رسمی ترین نهاد آموزشی و پرورشی در سنین کودکی و نوجوانی است.
2- خانواده: از سپیده دم تاریخ بشر تاکنون، خانواده به عنوان یک نهاد اساسی در نگهداری و تربیت فرزندان، نقش منحصر به فردی ایفا نموده.
3- اجتماع: اجتماع نظام پیچیده ای است که این امکان را فراهم می آورد تا افراد تحت تاثیر عوامل مختلف در آن به تعامل با یکدیگر بپردازند.

4- رسانه های جمعی و اینترنت: رسانه های جمعی و اینترنت را می توان ابزارهای آموزشی مدرن نامید که به تنهایی می توانند تعاملات موجود در هر یک از محیط های سه گانه قبلی را تحت الشعاع قرار داده و حتی تاثیرات آموزشی آنها را ناچیز نموده یا آن را خنثی نمایند

محصلین و دانش آموزان پس از محیط مسکونی خود بیشترین ساعات روز را در واحدهای آموزشی می گذرانند. با توجه به نقش اساسی آموزش در فرآیند شکل دهی به فرهنگ جامعه  لازم است علاوه بر اهمیت دادن به فرآیند آموزش به ایجاد محیط مطلوب که شوق و انگیزه را نسبت به فرآیند یاددهی-یادگیری در دانش آموزان ایجاد کند توجه کافی و وافی داشت.

2- محیط آموزش

فضا های آموزشی به دلیل محدودیت های خاص خود برای خشک و بی روح شدن مستعد است اما باید تمام تلاش ها را به کار گرفت تا از وقوع این حادثه جلوگیری کرد. لباس السا واقعی یکی از لباس هایی می باشد که معمولا برای کودکان مورد استفاده قرار می گیرد و رنگ های شادی دارد.

اهمیت دادن به فضاهای آموزشی و رعایت اصول و استانداردهای مربوط به آن در طراحی این مراکز منجر به خلق محیطی متناسب با خواسته های روانی دانش آموزان و در نتیجه جامعه می گردد.

ریشه علاقه هر دانش آموز به آموختن در مدرسه و قرار گرفتن در محیط آموزشی شکل می گیرد و در صورت ناهماهگ بودن محیط با انتظارات فرد حس دافعه و عدم علاقه به یادگیری در فراگیر شکل می گیرد.

شکل و چیدمان کلاسها، رنگ، نور وتهویه، امکانات آموزشی، دکوراسیون داخلی و همه و همه در آموزش پذیری و ایجاد علاقه ورغبت در دانش آموزان موثر است

در حال حاضر کمتر ساختمان آموزشی را می توان دید که دارای تمام اسلوب ها و استاندارد ها باشد اما امید می رود در ساخت بناهای جدید آموزشی این استانداردها رعایت گردد.  لباس شخصیت های قهرمانی کارتونی برای بچه ها نه تنها جذاب و محبوب است، بلکه به آن ها امکان می دهد که به قهرمان مورد علاقه شان در جلوی آینه تبدیل شوند و خود را در نقش او تجربه کنند.

3- عوامل فیزیکی

یکی از ابعاد محیط آموزشی عوامل فیزیکی می باشد که در ایجاد انگیزه و اشتیاق به آموزش نمی توان از تاثیرات آن غافل شد، عوامل فیزیکی مربوط به محیط های آموزشی و جاذب بودن آن ها در قسمت هایی به شرح ذیل دسته بندی و تبیین شده است

1- نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور، نوع نور (طبیعی یا مصنوعی)؛

2-ابعاد ظاهری کلاس شامل دیوار، درب و کف کلاس، سرانه مساحت و سرانه فضا؛

3-رنگ و تاثیر آن بر آموزش و محیط های آموزشی؛

4- حرارت و تهویه کلاس؛

5-صدا و عوامل مربوط به آن؛

6-سازماندهی و آرایش کلاس؛

در ادامه مطالب فوق به بررسی این عوامل و تاثیر آنها در روند یاددهی- یادگیری پرداخته شده است.

4-  نور و متغیرهای مربوط به آن

به طور کلی در فرآیند یادگیری، 83 درصد یادگیری به وسیله حس بینایی صورت می گیرد بنابراین اگرعمل دیدن با اشکال رو به رو شود، افت در یادگیری ایجاد می گردد

هدف تامین روشنایی درمدرسه، عبارت از به وجود آوردن محیطی است که درآن، عمل دیدن به بهترین وجه و با حداقل زحمت و کوشش انجام گیرد تا نیروی دانش آموزان، صرف جذب اطلاعات و فرآیند یادگیری شود، نه اینکه این نیرو برای مبارزه با اشکالات دیدن- که درمحیط کم نور وجود دارد- صرف شود. البته باید یادآوری کنیم که هنگام انجام هر فعالیتی، میزان نور مورد نیاز متفاوت است.

روشنایی کلاس ازطریق نور طبیعی (پنجره ها، دریچه هاو …) یا نور مصنوعی (لامپها و انواع چراغها) تامین می گردد که درهر صورت باید به میزان نور، جهت و کیفیت آن توجه گردد .

تجربیات متعدد نشان داده است که مساحت پنجره های شیشه دار باید حداقل به اندازه یک پنجم سطح اتاق باشد تا حداقل روشنایی برای خواندان و نوشتن موجود باشد. از طرف دیگر، از هر اقدامی که موجب تساوی روشنایی برای همهٔ شاگردان شود، نباید دریغ نمود. نور از نظر توزیع باید مطلوب باشد و به صورت یکنواخت پخش شود تا درخشندگی سطوح سبب ناراحتی چشم نگردد. همچنین میزان نور کافی باشد و سایه های مزاحم موجود نباشد

5- ابعاد ظاهری کلاس

در ارتباط با چگونگی ویژگیهای سطوح و ابعاد ظاهری کلاس، به طور کلی می توان گفت که دیوارهای کلاس باید خشک، بدون درز، صاف و حداقل تا ارتفاع 5/1 متر قابل شستشو بوده و بهتر است از سنگ باشد. دیوار کلاس ها باید ساده باشد تا گردوغبار روی آن جمع نشود. کف کلاس ها باید قابل شستشو، مسطح و بدون درز بوده، لغزنده و مرطوب نباشد. این نکات در مورد سقف نیز باید رعایت شود.

رنگ نیز باید مورد توجه قرارگیرد و در رنگ آمیزی کلاس باید از رنگ های آرامش بخش استفاده کرد. رنگ دیوارها بهتراست قابل شستشو باشد. بنابراین، سطوح دیوار و سقف کلاس باید دارای رنگ های روشن و کف کلاس بهتر است به رنگ تیره باشد

نویفرت (1373) در مورد شکل کلاس اظهار می دارد که مستطیل یا ذوزنقه، بهترین شکل برای کلاس درس است. اشکال مربع، مدور یا بیضی و غیره از لحاظ صوتی مناسب نیست. مساحت های بزرگ انحنا دار، ایجاد نقاط کانونی کرده، مانعی بزرگ برای صدا ایجاد می کند

برای هر دانش آموز5/1مترمربع زمین و 5/5 مترمکعب هوا لازم است. به عبارت دیگر، برای یک کلاس 30 نفری، ابعاد اتاق باید به طول 8 متر و عرض 6 تا 7 متر و ارتفاع 4 متر باشد. فضای لازم برای هر دانش آموز نباید از 5/4 مترمکعب و ارتفاع 3متر کمتر باشد. بنابراین، درانتخاب یک مکان برای کلاس، باید حجم کلاس و تعداد دانش آموزان را مد نظر قرارداد

6-  رنگ و تاثیر آن بر آموزش و محیط های آموزشی

رنگ به عنوان عنصر تفکیک ناپذیر معماری، تاثیر فراوان بر روح و رفتار کارکنان فضاها و ساختمان ها دارد و حالات روانی و عاطفی آنان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

انسان پدیده های اطراف خویش را همراه با رنگ مشاهده می کند و نسبت به آنها واکنش نشان می دهد. رنگ ها هر یک حاوی پیامی خاص به بینندگان هستند که این موضوع از قدیم الایام مورد بررسی و تحقیق روان شناسان بوده است.

در مدارس، رنگ فضاها و تجهیزات آموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی کودکان و نوجوان از حساسیت بیشتری برخوردار است زیرا این امر در شادابی، نشاط، آرامش روانی، تحرک و تلاش دانش آموزان تاثیرگذار بوده و فرآیند یادگیری را افزایش می دهد. همچنان که می تواند زمینه کسالت، خمودگی، بی تحرکی، عصبانیت، اضطراب و افسردگی آنان را فراهم آورد

 برای بهره وری مطلوب از رنگ باید شرایط سنی، جنسیت و کارکرد هر یک از فضاها مورد توجه قرار گیرد. پیشنهاد استفاده از یک رنگ خاص برای مدارس سراسر کشور امکان پذیر نیست زیرا شرایط اقلیمی گوناگون و تفاوت وضعیت آب و هوایی در استان ها و مناطق، ضرورت استفاده از رنگ های گوناگون را اجتناب ناپذیر می سازد.

برای رنگ آمیزی دیوارهای داخلی کلاس ها اغلب از رنگ های آرام مانند کرم و بژ استفاده می شود. برای راهروها و راه پله ها می توان از رنگ های سرد و آرام مانند آبی و سبز کم رنگ استفاده کرد. این رنگ ها در کنترل هیجانات روحی تاثیر به سزایی دارند و علاوه بر آرامش محیط، از حوادث احتمالی دانش آموزان نیز می کاهند.  لباس زورو برای کودکان در تکه ها و اجزای مختلف به صورت پکیج کامل تهیه و عرضه می گردد که بالای سنین 3 ساله را در برمی گیرد .

در سالن ها، فضاهای ورزشی و اماکن صرف غذا باید از هماهنگی رنگ های کرم مانند (قرمز، نارنجی و زرد) استفاده شود. در سرویس های بهداشتی به لحاظ ویژگی های فضای آموزشی، استفاده از رنگ سفید مناسب تر است. وجود این رنگ و لطمه پذیری آن در اثر کم ترین آلودگی حداقل هشداری است که مسولان نظافت فضاهای آموزشی را مجبور به کنترل و نظافت مستمر خواهد کرد

مدرسه، محیطی برای شکوفایی استعداد دانش آموزان و خودشناسی است و علایق و استعدادهای دانش آموزان متفاوت است. محیط آ موزشی باید به گونه ای باشد تا این استعدادها شکوفا شده و معنی تعلیم و تربیت واقعی مشخص شود.