در مسائل دینی بین مناطق مختلف پایتخت تفاوت قائل نیستیم/ می‌خواهیم مردم را به میدان بیاوریم

مدیرکل تبلیغات اسلامی تهران‌ در گفت‌وگو با فصل24:

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری فصل24، کلانشهر تهران به تنهایی از چند استان کشور جمعیت بیشتری دارد و همین موقعیت، فرصت‌ها و البته چالش‌های زیادی ایجاد می‌کند.

ازسوی دیگر شهر‌های اقماری تهران و در گام بعدی شهرستان‌های استان تهران زیر سایه سنگین این ابرشهر می‌مانند و بسیاری از اوقات نصیب کافی از امکانات نمی‌برند. این موضوعات موجب شد سازمان تبلیغات اسلامی از تابستان سال گذشته اداره کل جدیدی برای شهرستان‌های استان تهران ایجاد کند. با حجت‌الاسلام محمد جواد زهرایی، که از نیمه خرداد سال ۱۴۰۱ به عنوان مدیرکل تبلیغات اسلامی استان تهران معرفی شد درباره این موضوع و همچنین برنامه‌های پیش روی این اداره کل صحبت کردیم.

حجت‌الاسلام زهرایی از شاگردان خارج فقه و اصول مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی و آیت الله ترابی محسوب می‌شود. وی از مدرسین حوزه علمیه، دارای مقالات و تالیفات متعدد و دارای بیش از ۱۵ سال سابقه تبلیغ است. همچنین در مسئولیت‌های مدیر کل تبلیغات اسلامی استان قزوین، استاد مشاور حوزه علمیه قم، مشاور فرهنگی مدیر حوزه علمیه خواهران استان قم، مسئول مرکز مشاوره و مرکز خانواده سپاه قزوین خدمت کرده است.

چرا اداره تبلیغات شهرستان‌های استان تهران از ذیل اداره‌کل تهران جدا شد؟

شاید مهم‌ترین مسئله در تفکیک شهر تهران و شهرستان‌های آن برای ایجاد اداره کل جدید، اهمیت استان تهران باشد که کلانشهر تهران را به عنوان پایتخت دارد؛ شهر تهران نزدیک به ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد و ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای در آن هست که باید مورد استفاده قرار بگیرند؛ شهرستان‌های تهران هم نزدیک به ۷ میلیون نفر جمعیت دارند و از استان‌های پرجمعیت کشور محسوب می‌شوند؛ برای اینکه هر دو بخش مهم شمرده شوند، تفکیک اتفاق افتاد. مسئله مهم دیگری که در این بین وجود دارد، زیست بوم مناطق مختلف استان تهران است که نیازمند برنامه‌ریزی‌های متفاوت‌تر است.

شهر تهران را در موضوعات و مسائل دینی یکپارچه می‌بینیم و معتقدیم که در بسیاری از شاخص‌ها بین مناطق مختلف پایتخت تفاوتی نیست

حالا که صحبت از زیست بوم به میان آوردید، کدام بخش از شهر تهران استقبال بیشتری از برنامه‌های فرهنگی و مذهبی دارند؟

شهر تهران در کنار مشکلاتی که دارد، پر از ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی است و باید به آن به عنوان یک ظرفیت ویژه نگاه کنیم؛ مثلا در شهر تهران ۱۰ هزار هیات ثبت شده داریم که ظرفیت فوق‌العاده‌ای است؛ البته تعداد هیات‌های تهران بیش از اینهاست ولی هنوز به ثبت نرسیده‌اند. در شب عاشورا در شهر تهران بیش از ۳۰ هزار جلسه روضه برپامی‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است.

هیات‌های مختلف به صورت پراکنده در تهران فعالیت می‌کنند و مخصوص منطقه خاصی نیستند؛ ممکن است برخی مناطق از شهرت بیشتری به خاطر فعالیت‌های مذهبی خود برخوردار باشند ولی در بخش‌های دیگر هم هیئات زیادی فعالیت می‌کنند؛ در بحث ظرفیت‌های قرآنی هم این موضوع صدق می‌کند. مرکز به سمت جنوب شهر، چون تراکم جمعیت بیشتر است، مراسم مذهبی جلوه بیشتری دارند ولی این به آن معنی نیست که در بقیه نقاط شهر تهران ظرفیت کمی وجود دارد.شهر تهران را در موضوعات و مسائل دینی یکپارچه می‌بینیم و معتقدیم که در بسیاری از شاخص‌ها بین مناطق مختلف پایتخت تفاوتی نیست؛ برخی از مراسم در نقاط مختلف شهر، قدمت بیشتری دارند مانند تکیه نیاوران و برخی دیگر مثلا در جنوب شهر موقعیت‌های ممتازی یافته‌اند.

چه رویکردی در مسئله فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی در پیش گرفته‌اید؟

ما راهبرد‌ها و برنامه‌های دستگاه‌ها و مجموعه‌های مختلف را در شهر تهران بررسی کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم به دنبال رفع کمبود‌ها برویم. کمبود جدی در تهران آن است که مجموعه‌های مردمی باید تقویت شوند تا بتوانند در ظرف بزرگ تهران کنش اساسی‌تری داشته باشند. در این زمینه نیاز به حمایت‌های جدی‌تری داریم. ما مصمم هستیم به مجموعه‌های فرهنگی که تصمیم بر اثرگذاری دارند، کمک کنیم و آنها را مورد حمایت قرار دهیم. مسئله دیگر، موضوع جریان‌سازی در شهر تهران است.

در گستره جمعیت شهر تهران، اثرگذاری فعالیت‌های فرهنگی منوط به جریان سازی است که در این موضوع باید با کمک جریانات مردمی موج‌ها را ایجاد کنیم. در این دو سال تمام تلاش خود را بکار گرفته‌ایم که جریانات مردمی را فعال کنیم و فعالیت آنها را جریان ساز کنیم؛ مانند ساماندهی مواکب و یکپارچه‌سازی آنها در جشن غدیر، که موفق شدیم با یکدست سازی و تجمیع آنها، موج ایجاد کنیم به صورتی که در مهمانی غدیر یا جاماندگان اربعین در کل کشور تعداد زیادی از مردم مشارکت داشتند و توانست جریان ملی ایجاد کند. هدف ما پیگیری تقویت لایه جریان‌سازی از یک سو و تقویت نقش جریانات مردمی در شهر تهران ازسوی دیگر است.

تولید مستند‌هایی از قبیل مستند مسلمیه با موضوع روایت حضورعاشقان اباعبدالله الحسین (ع) در حرم مطهرحضرت عبدالعظیم حسنی، تلاشی در جهت ثبت تاریخ شفاهی آیین‌های مذهبی در زیست بوم فرهنگی تهران است که بنا داریم در دیگر موضوعات و آیین‌ها هم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مجموعه‌های رسانه‌ای تهران به تولید آن بپردازیم

آیا مواردی هست که مصداقی از آنها نام ببرید؟

در حوزه رسانه، با هدف رفع کمبود‌ها و تقویت جریان‌های مردمی باشگاه‌های رسانه‌ای ویژه اقشار مختلف جامعه، از قبیل مبلغین یا مبلغات، فعالان رسانه‌ای هیات، فعالان جامعه قرآنی، بانوان و دانش‌آموزان ایجاد شد. باشگاه رسانه‌ای «راویتو» با محوریت کنشگری و روایتگری نوجوانان دختر در فضای مجازی برنامه ریزی و اجرا شد. در کنار آن دوره‌های کشف استعداد «راهینو» ویژه نوجوانان پسر به اجرا رسید که کنشگری دانش‌آموزان در مسائل جامعه را دنبال می‌کند.

تولید مستند‌هایی از قبیل مستند مسلمیه با موضوع روایت حضورعاشقان اباعبدالله الحسین (ع) در حرم مطهرحضرت عبدالعظیم حسنی، تلاشی در جهت ثبت تاریخ شفاهی آیین‌های مذهبی در زیست بوم فرهنگی تهران است که بنا داریم در دیگر موضوعات و آیین‌ها هم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مجموعه‌های رسانه‌ای تهران به تولید آن بپردازیم. سعی کرده‌ایم حمایت‌های ویژه‌ای نیز از مجموعه‌های رسانه‌ای برای تولید مستند‌ها و نماهنگ‌ها داشته باشیم.

همچنین برنامه‌ای برای نخبه پروری و شناسایی نوجوانان با استعداد و تلاش برای توانمندسازی آنان به نام «نبراس» برگزار شد که در جریان دوره‌ها و رویداد‌های توانمندسازی، کنش‌های فرهنگی هم تمرین می‌شد و برای اولین بار «پیشگام» دانش‌آموزی در تهران برای تقویت روحیه مساله محوری نوجوانان با مشارکت اندیشکده ایتان به اجرا در آمد. در جریان تمام این برنامه‌ها مهمترین موضوع، رویکرد ما بود که می‌خواستیم جریانات مردمی، کنش‌های واقعی و اصلی را انجام دهند.

برای بانوان کار‌های مشخصی در این مدت صورت گرفته است؟

در بخش بانوان تجمع‌های زیادی برگزار شد که از جدی‌ترین آنها می‌توان به تجمع بانوان هیات‌داراشاره کرد که به تشکیل مجموعه عهد بانوان منجر شد. در بخش‌های مناسبتی هم می‌توان از پویش «با افتخار، یه دخترم» در دهه کرامت نام برد که در تمام مناطق تهران به همت جریان‌های مردمی برگزار شد. «دلارام» از دیگر برنامه‌هایی بود که برای تجمع بانوان برگزار شد و همه بخش‌های آن را گروه‌های مردمی اجرا کردند.

به‌طور ویژه برای محرم و صفر چه برنامه‌هایی داشتید؟

ماه محرم یکی از شلوغ‌ترین ایام کاری اداره کل شهر تهران است. در این ماه هیئات زیادی برای تمدید مجوز‌ها مراجعه می‌کنند. سالانه ۸ هزار الی ۹ هزار هیات برای تمدید مجوز خود مراجعه دارند. همچنین نمایشگاه عطر سیب با مشارکت شهرداری تهران برای کمک به هیات‌ها و تامین مایحتاج آنان برگزار می‌شود. آنچه در برنامه‌ها اهمیت دارد این است که جریانات مردمی اثرگذار فعال شوند و بتوانند ایجاد موج کنند. نمونه دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد تجمع حافظان قرآن در سال گذشته است که ۷ هزار حافظ قرآن کریم در سامانه‌ای ثبت نام کردند و به دنبال آن تجمعی در مصلای امام خمینی (ره) برگزار شد یا ویژه برنامه «زندگی با آیه‌ها» که با حضور هزاران نفر از فعالان قرآنی در حرم مطهر امام خمینی (ره) برپابود.

دراین مواردی که نام بردید آیا مردم به عنوان شرکت کننده در برنامه‌ها حاضر می‌شوند یا نقش‌های اجرایی هم دارند؟

مردمی که در جریان‌های مختلف حاضر می‌شوند، همگی کنشگر هستند و تلاش می‌کنیم تا افرادی که حاضر می‌شوند، کنش موثر و واقعی داشته باشند، چون ما موظف به پشتیبانی و حمایت از آنها هستیم. به دنبال این هستیم که گروه‌های مردمی جریان‌های میدانی را رقم بزنند. برخی از اتفاقات مانند اعتکاف و راهپیمایی اربعین در تهران به شدت مردمی است و تا زمانی که دستخوش تغییر نشوند، اتفاق خوب و مبارکی است؛ در شهرستان‌ها این اتفاق را ادارات کل تبلیغات اسلامی برنامه ریزی و اجرا می‌کنند ولی در تهران این تصمیم‌گیری از سمت مساجد بدون اینکه با دستگاه خاصی هماهنگی انجام شود، رخ می‌دهد.

جنس این پشتیبانی کدام است؟ مالی، فکری یا شیوه دیگری دارد؟

در هر برنامه متفاوت است؛ گاهی فکری، گاهی مالی، گاهی تسهیلگری. مهم آن است که گروه‌های مردمی حس کنند که مجموعه‌ای از سمت حاکمیت قصد حمایت از آنها را دارد. متناسب با این رویکرد، سند تحولی اداره کل تدوین شد و جذب نیروی انسانی توانمند و تغییرات ساختاری با برگزاری جلسات مستمر و پیگیری‌های فراوان صورت پذیرفت. از طرف دیگر بنا داشتیم این مجموعه را بستری برای حضور، حمایت و پشتیبانی گسترده مجموعه‌های فرهنگی و تبلیغی تهران قرار دهیم که که منجر به تغییر ساختمان این اداره کل شد و زیرساخت‌های فعلی آن متناسب با نیاز‌ها تغییر خواهد کرد. بخش دیگری از حمایت‌ها جهت دهی و برنامه ریزی برای فعالیت‌ها و حرکت‌های بزرگتر است تا مجموعه‌های مردمی فراتر از محدوده خود تاثیرگذار باشند و بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین به دنبال فعالسازی راهبران فرهنگی و تبلیغی مناطق هستیم که در ۲۲ منطقه، طلبه‌هایی که شناخته‌شده‌تر هستند را به کار بگیریم و آن‌ها را نسبت به برنامه‌های فرهنگی و تبلیغات منطقه خود، فعال‌تر کنیم.

در بخش قرآنی، مجمع حافظین قرآنی استان تهران افتتاح می‌شود و به دنبال آن پایگاه‌های قرآنی در مساجد راه اندازی خواهد شد.

چشم انداز برنامه‌های اداره کل تبلیغات اسلامی شهر تهران تا آخر سال چیست؟

مدل کار و رویکرد ما به همین روند است؛ باشگاه‌های رسانه‌ای در موضوع هیات و قرآن و مجموعه عهد بانوان می‌بایست تا پایان سال شکل بگیرند. کنش‌های جدی‌تری در بحث نوجوان در بخش‌های راهینو و راویتو تعریف شده است و فعالیت‌های آنان گسترده‌تر خواهد شد؛ گروه‌های تبلیغی احیا می‌شوند و برنامه‌هایی را آغاز خواهند کرد؛ در بخش قرآنی، مجمع حافظین قرآنی استان تهران افتتاح می‌شود و به دنبال آن پایگاه‌های قرآنی در مساجد راه اندازی خواهد شد.

در اداره کل تبلیغات اسلامی تهران چه فعالیتی انجام می‌شود که مردم از آن بی خبر هستند؟

یکی از اتفاقاتی که در این اداره کل رخ داده این است که تاکیدی بر حضور و وجود اسم سازمان تبلیغات اسلامی در پس زمینه فعالیت‌های خود نداریم. گاهی برنامه‌هایی در سطح شهر اجرا می‌شوند که توسط گروه‌های مردم نهاد و تنها با حمایت ما انجام شده است و هیچ اسمی از اداره کل تبلیغات اسلامی شهر تهران و دستگاه‌های مرتبط با آن وجود ندارد؛ چون هدف اصلی، کمک به کنشگری مجموعه‌های مردمی است، نه تبلیغ نام‌ها و جلوه‌نمایی برندها؛ مهم این است که مردم پای کار حاضر شوند و کنشگر باشند.