شهر «گور» جان می گیرد؟ – فصل24

به گزارش فصل24 به نقل از فصل24: در ۱۰۰ کیلومتری جنوب شیراز یکی از پرجاذبه ترین و گمنام ترین شهرهای گردشگری ایران واقع شده شهری که کاوش های باستان شناسی زیادی هم در آن صورت گرفته اما همچنان ناشناخته باقی مانده است.

اینجا شهر گور است یکی از اولین شهرهای باستانی ایران و پایتخت ساسانیان که دارای پلان مهندسی است و به دلیل ساختار دایره ای شکل خود به عنوان اولین شهر دایره ای کشور شناخته می شود که اوج رونق آن در زمان حکومت هخامنشی بود بعدها با به قدرت رسیدن اردشیر بابکان آخرین پادشاه اشکانیان بار دیگر شهر بازسازی شد و با وسعت گرفتن آن و ساخت بناهای جدید دوباره شکوه خود را به دست آورد.

نقاشی های ۱۷۰۰ ساله در شهر گور

دوم مهرماه سال جاری بود که محمدثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان فارس از کشف نقاشی هایی به قدمت بیش از یک هزار و ۷۰۰ سال (اوایل قرن سوم میلادی) در محوطه آرامگاهی شهر گور در فیروزآباد خبر داد نقاشی هایی که بر روی بدنه تابوت ساسانی در حین عملیات ساماندهی ترانشه آرامگاهی شهر گور کشف شد.

این نقاشی ها با استفاده از رنگ دانه های معدنی روی بستر گچی اجراشده اند در این نقاشی ها چهره ها به صورت نیم رخ و سه ربع رخ ترسیم شده است.

وی گفت: «در بخش شمال غربی منار شهر گور اتاقکی به ابعاد تقریبی ۸.۵۰ در ۹ متر با دیواره های خاکی وجود دارد که از داخل گچ اندود شده اند ودر دیواره شرقی این اتاقک نقاشی دیواری ای به ابعاد ۶۰ در ۹۰ سانتی متر به چشم می خورد که با مقایسه آن ها با مورد مشابه در کاخ اردشیر و همچنین نوع رنگ و سبک نقاشی ها بخشی از زندگی یا آیین خاصی از خانواده های اعیان و امپراتوری ساسانیان را روایت می کند.»

از سمت راست این نگاره به ترتیب نقش مرد جوانی دیده می شود که به دلیل تخریب نیمی از نقش و پایین تنه وضعیت قرارگیری آن مشخص نیست فرم طراحی آن به صورت تمام تنه از روبه روست ولی چهره به صورت نیم رخ نقاشی شده است.

سمت چپ این نقش و چسبیده به آن نقش زنی دیده می شود که با همان سبک نقش کناری اجرا شده با تغییر در رنگ لباس و روی زمینه قرمز که چیزی شبیه به بره روی دستان او قرار دارد. این نقش داخل یک کادر مستطیل با زمینه سبز روشن قرار دارند و یک کادر دیگر به فاصله ۵ سانتی متری در سمت چپ آن و کامل موازی با کادر کناری وجود دارد که با زمینه صورتی دو نقش انسانی در آن ترسیم شده است که از نظر سبک اجرا کاملا مشابه نقاشی های سمت راستی هستند.

همکاری با موسسه آزمایشگاهی در توکیو و دانشگاه اوربینو ایتالیا محقق نشد

علیرضا عسگری چاوردی مدیر پیشین پایگاه شهر گور در این باره به خبرنگاران گفت: در دورانی که مدیر بودم تمام تلاشم این بود تا عرصه و حریم شهر گور در سطح ملی و بین المللی به یک تثبیت برسد که با اتکا به آن عرصه و حریم ثبت جهانی شد.

وی افزود: از سویی به دلیل اهمیت نقاشی های به دست آمده در شهر گور آنالیزها و آزمایشات آن را تکمیل و فتوگرامتری کردیم و با یک موسسه آزمایشگاهی در توکیو و دانشگاه اوربینو ایتالیا یک برنامه ریزی داشتیم که مقرر شد که هم فضای نقاشی ها را برای ما به سایت گردشگری تبدیل کنند و هم استحکام بخشی نقاشی ها را انجام دهند که متاسفانه علی رغم امضا تفاهم نامه این امر محقق نشد.

چاوردی تصریح کرد: ما مسیر گردشگری را به طول یک کیلومتر در شهر گور تعریف و زیرساخت آن را ایجاد کردیم اما بخش مرکزی  به دلیل مواجه شدن با آثار و آنچه نیاز به کاوش و بررسی داشت نیازمند اقدامات دیگری بود. در آن زمان پژوهشگاه میراث فرهنگی وقت با ما مطلقاً همکاری نکرد ( سال های و ۱۴۰۰ یا ۱۴۰۱) که پژوهش ها ادامه یابد و حتی به درخواست بررسی ژئوفیزیک ما پاسخ ندادند.

تمام زمین های بخش کاوش در شهر گور خریداری شد

اما افشین ابراهیمی معاون میراث فرهنگی استان فارس که مدتی مدیریت پایگاه های جهانی هم بر عهده داشت و در سال ۸۶ مدیر پایگاه شهر گور بوده درباره کاوش های باستانی در این شهر و شرایط حفاظت از این نقاشی ها چنین می گوید:

در شهر گور یک ترانشه آرامگاهی هست که سال ۸۴ خانم لیلی نیاکان کاوش کرد سپس برای حفاظت از نقاشی های این گور نامه ای به پژوهشگاه ارسال کرد تا تیم حفاظت راهی منطقه شود.

وی افزود: من عضو این گروه ۴-۵ نفره بودم که سال ۸۵ راهی محوطه شدیم  و نقاشی ها را حفاظت  و تثبیت کردیم. دو هفته در محل مستقر بودیم. این گورها شامل دو تابوت است و آثار نقاشی که  کف اثر نقاشی هندسی هست و روی بدنه ها تصویر این نقاشی ها. سال بعد یعنی ۸۶ من رییس پایگاه شهر گور شدم . تمام زمین های شهر گور متعلق به مردم است و نقشه و سند دارند. من تنها کاری که توانستم انجام بدهم خریداری بخش کاوش شده بود.

هاشمی تأکید کرد: در واقع زمین نقاشی ها و گورها برای میراث فرهنگی تملک و خریداری شد. اقدام بعدی زدن یک سقف حفاظتی بر روی این گورها بود که در زمان خود کار مهمی محسوب می شد و همان اقدام موجب حفاظت آثار تاکنون شده است.

وی ادامه داد: علاوه بر پاکسازی حفاظت و تثبیت نقاشی های پیشین نقاشی های دیگری هم پیدا شد که استحکام بخشی و تثبیت کردیم و  دورتادور ترانشه را کاهگل کردیم تا ریزش نکند. مرحله بعدی ساماندهی است که قرار است آن سقف فلزی به روز شود و  دور ترانشه یک حفاظت شفاف قرار بگیرد ( البته نه حفاظ شیشه ای الزاما). یک حفاظ شیشه ای هم دور نقاشی ها قرار می گیرد با ارتفاع بیشتر سقف هم به روز  و خوش سیما می شود.

بخش کوچکی از کفه هم با چوب مفروش می شود که پژوهشگران روی آثار حرکت نکنند البته کل این اقدامات یک ایده است که باید تبدیل به طرح شود به شورای فنی استان و وزارتخانه برود و در صورت تصویب اجرا شود.

توقف کاوش ها در شهر گور از سال ۸۴

هاشمی با بیان اینکه متاسفانه از سال ۸۴ به بعد کاوشی در شهر گور انجام نشده است گفت: یک جای محدودی ژئو فیزیک شده اما کاوش نه. تخت نشین شهر گور که خانم نیاکان حدس می زنند آتشکده یا نیایش گاه باشد یا تخت نشین خیلی نفیس است اما اوضاع خوبی ندارد. سنگ ها پراکنده شده اند و نیازمند کاوش و ساماندهی هستند تا شأن واقعی خود را بیابد.

وی تاکید کرد: پس از بازید وزیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی تصمیم بر این شد طرحی برای تداوم کاوش باستان شناسی تهیه و پس از تایید پژوهشگاه کار آن آغاز شود شاید زیر زمین های کشاورزی آثار باشد اما تملک زمین ها هزینه سرسام آوری دارد و از توان پژوهشگاه خارج است.

راه اندازی سایت موزه در شهر گور

این در حالی است که محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان فارس درباره شهر گور چنین می گوید: اولین و آخرین کاوش باستان شناسی کاوش سال ۸۴ بوده که پس از آن سالیان سال به این اثر پرداخته نشده و کاوشی صورت نگرفته بود. پس از بازدید آقای صالحی امیری از شهر گور در گام نخست مرمت این آثار در دستور کار قرار گرفت. فاز نخست مرمت نقاشی ها گورها و کف آن ها انجام دادیم. سازه ای برای این اثر تهیه شده که تبدیل به سایت موزه شود به نحوی که گردشگر بتواند اثر را ببیند.

وی افزود:چون اینجا یک آتشکده وجود دارد آقای وزیر دستور دادند با مشارکت پژوهشگاه میراث فرهنگی و امور پایگاه ها کاوش های باستان شناسی آتشکده شهر گور هم آغاز شود تاکید وزیر این بود کاوش های باستان شناسی حتماً در شهر گور انجام شود.

ثابت اقلیدی تصریح کرد: یک بحث دیگر در شهر گور بحث مسیر دسترسی است. ما در حال انجام یک مطالعاتی هستیم که یک دسترسی ایمن به مرکز شهر گور از شهر فیروزآباد ایجاد کنیم. یک مسیر دسترسی اولیه وجود دارد اما قرار شد ابتدا مطالعات اولیه را انجام دهیم تا بتوانیم مسیر را بهسازی کنیم تا یک مسیر ایمن و استانداردی را  برای شهر گور ایجاد کنیم.

پایان خبر فصل24