فرق اقرارنامه و تعهدنامه

به زبان ساده، اقرارنامه یعنی اعتراف به یک واقعیت یا حق موجود علیه خودمان، اما تعهدنامه یعنی قول و قراری برای انجام دادن یا انجام ندادن کاری در آینده. اگه می خواید بدونید این دو سند مهم حقوقی چه تفاوت های اساسی دارن و هر کدوم کجا به کارتون میان، تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.

توی زندگی روزمره و معاملاتمون، ممکنه بارها اسم اقرارنامه و تعهدنامه به گوشمون بخوره. از یه خرید و فروش ساده تا مسائل پیچیده تر حقوقی و مالی، این دوتا سند نقش کلیدی دارن. اما راستش رو بخواید، خیلی ها دقیقاً نمی دونن که فرق اقرارنامه و تعهدنامه چیه و هر کدوم رو باید کجا و چطور استفاده کنن. همین ندونستن گاهی اوقات می تونه حسابی دردسرساز بشه و آدم رو گرفتار مشکلات حقوقی کنه. ما اینجا هستیم تا این ابهامات رو براتون روشن کنیم و کاری کنیم که با دید باز و آگاهانه سراغ این اسناد برید و دیگه اشتباهی ازشون استفاده نکنید. پس بزن بریم تا قضیه رو از ریشه بررسی کنیم.

اقرارنامه چیه و به چه دردی می خوره؟

بیاید اول با اقرارنامه شروع کنیم. اقرارنامه، همون طور که از اسمش پیداست، یعنی اقرار کردن یا اعتراف کردن. اما نه هر اعترافی! این اعتراف یه پایه و اساس حقوقی داره و می تونه سرنوشت یه پرونده رو تغییر بده. تصور کنید شما مبلغی رو از کسی گرفتید و می خواید همین رو مکتوب کنید تا بعداً مشکلی پیش نیاد. اینجا اقرارنامه به کارتون میاد.

ماهیت حقوقی اقرارنامه؛ گفتن یه واقعیت!

به زبان ساده، وقتی شما یه اقرارنامه می نویسید، دارید به یه واقعیتی اعتراف می کنید که قبلاً اتفاق افتاده یا همین الان وجود داره و این واقعیت علیه خودتون و به نفع طرف مقابل هست. قانون مدنی ما تو ماده ۱۲۵۹، اقرار رو تعریف کرده: «اقرار عبارت از اِخبار به حقی است برای غیر بر ذمه خود.» یعنی چی؟ یعنی شما دارید با زبون خودتون یا قلم خودتون می گید: بله، فلانی از من این حق رو داره یا بله، این اتفاق افتاده. مثلاً اقرار می کنید که فلان مبلغ رو از فلانی دریافت کردید، یا فلان بدهی رو دارید. ماهیت اقرارنامه اخباریه؛ یعنی خبر دادن از یه چیزی که وجود داره، نه اینکه یه چیز جدیدی رو به وجود بیاره.

فکر کنید مثل این می مونه که دوربین مداربسته یه اتفاق رو ثبت کرده باشه و شما دارید همون رو تایید می کنید. اقرارنامه دقیقاً همین کار رو می کنه؛ یه حقیقت موجود رو مکتوب و قابل استناد می کنه.

شرایطی که یه اقرارنامه رو معتبر می کنه

برای اینکه یه اقرارنامه از نظر قانونی معتبر باشه و بشه روش حساب کرد، یه سری شرایط باید رعایت بشه. این شرایط هم برای کسی که اقرار می کنه مهمه، هم برای خودِ اقرار:

• اقرارکننده باید عاقل و بالغ باشه: کسی که داره اقرار می کنه، باید عقل و بلوغ کافی رو داشته باشه تا حرفش اعتبار داشته باشه. یه بچه کوچیک یا کسی که مشکل روانی داره، نمی تونه اقرار معتبری بکنه.
• با اختیار و بدون اجبار باشه: اقرار باید از روی میل و اراده آزاد باشه. اگه کسی رو تهدید کنن یا مجبور به اقرار کنن، اون اقرار اعتبار قانونی نداره.
• اهلیت داشته باشه: اهلیت یعنی صلاحیت قانونی برای انجام دادن کار حقوقی. مثلاً اگه کسی ورشکسته باشه، اقرارش در مورد اموالش ممکنه معتبر نباشه.
• اقرار باید صریح و روشن باشه: متنی که می نویسید، باید کاملاً واضح و بدون ابهام باشه. نباید جوری باشه که بشه چند جور ازش برداشت کرد.
• موضوع اقرار مشخص باشه: دقیقاً باید مشخص کنید که به چه چیزی اقرار می کنید. مثلاً به دریافت چه مبلغی، یا به وجود چه بدهی ای.

رسمی یا عادی؟ کدام اقرارنامه معتبرتره؟

اقرارنامه ها می تونن دو جور باشن: رسمی یا عادی.

• اقرارنامه رسمی: این نوع اقرارنامه تو دفتر اسناد رسمی (همون محضر خودمون) و زیر نظر سردفتر تنظیم میشه. اینجور اقرارنامه ها بالاترین اعتبار قانونی رو دارن و هیچ کس نمی تونه به راحتی اون ها رو انکار کنه. وقتی اقرارنامه رسمی باشه، دیگه نیازی به اثبات اصالتش تو دادگاه نیست و قاضی همون رو قبول می کنه.
• اقرارنامه عادی: این نوع اقرارنامه توسط خود افراد و بدون مراجعه به دفتر اسناد رسمی نوشته میشه. مثلاً یه برگه دست نویس که زیرش امضا و اثر انگشت خورده. اعتبار اقرارنامه عادی هم تو دادگاه قابل قبوله، اما اگه طرف مقابل اون رو انکار کنه، باید با دلیل و مدرک (مثل شهادت شهود، خط شناسی، کارشناسی اثر انگشت و…) اثباتش کنید. پس اگه براتون امکان داره، همیشه سعی کنید اقرارنامه ها رو رسمی کنید تا خیالتون راحت تر باشه.

اثر حقوقی اقرارنامه: حرفی که سند میشه!

حرفی که با اقرارنامه می زنید، دیگه حرف تنها نیست، بلکه یه سند حقوقی معتبره. اثر حقوقی اقرارنامه خیلی قویه؛ این سند می تونه یه حقیقت رو تو دادگاه ثابت کنه و حتی باعث بشه که قاضی بدون نیاز به مدارک دیگه، بر اساس همین اقرارنامه، حکم صادر کنه. به همین خاطر، به اقرارنامه می گن دلیل قاطع دعوا.

نکته مهم دیگه اینه که اصولاً نمی تونید از اقرارنامه برگردید! یعنی وقتی به چیزی اقرار کردید، دیگه نمی تونید بگید اشتباه کردم یا دروغ گفتم. فقط در شرایط خیلی خاص و با اثبات اینکه اقرارتون تحت اجبار بوده، یا اشتباهی شده، می تونید ازش برگردید. پس حسابی حواستون باشه چی رو اقرار می کنید!

مثال عملی: وقتی اقرارنامه به کمکتون میاد

فرض کنید شما خونه ای رو به مبلغی فروختید و خریدار قسمتی از پول رو به شما داده و قراره بقیه رو بعداً بده. برای اینکه ثابت کنید این مبلغ اولیه رو گرفتید و بعداً مشکلی پیش نیاد، یه اقرارنامه دریافت وجه می نویسید. تو این اقرارنامه مشخص می کنید که چه مبلغی رو، در چه تاریخی، بابت چی و از چه کسی دریافت کردید و پای اون رو امضا و اثر انگشت می زنید. این سند، یه مدرک محکم برای شماست که نشون میده اون پول رو گرفتید.

یادتون باشه، اقرارنامه مثل یه آینه می مونه که یه واقعیت رو نشون میده؛ واقعیتی که علیه خودتون گواهیه.

تعهدنامه چیه و چطور کار می کنه؟

حالا بریم سراغ تعهدنامه. تعهدنامه با اقرارنامه یه دنیا فرق داره، هرچند که ممکنه تو نگاه اول شبیه هم باشن. تعهدنامه یعنی شما به کسی قول میدید که یه کاری رو در آینده انجام بدید یا انجام ندید. این قول یه بار حقوقی داره و اگه بهش عمل نکنید، ممکنه براتون دردسرساز بشه.

ماهیت حقوقی تعهدنامه؛ یه قول برای آینده!

برعکس اقرارنامه که از یه واقعیت گذشته یا حال خبر میده، تعهدنامه یه چیز جدید رو به وجود میاره: تعهد. یعنی با نوشتن تعهدنامه، شما خودتون رو ملزم می کنید که در آینده کاری رو بکنید یا نکنید. ماهیت تعهدنامه انشاییه؛ یعنی داره یه الزام جدید خلق می کنه. مثلاً تعهد میدید که اقساط وام رو سر موعد پرداخت کنید، یا تعهد میدید که اطلاعات محرمانه یه شرکت رو فاش نکنید.

تعهدنامه می تونه شبیه به یه قرارداد باشه، اما یه فرق اساسی داره: تعهدنامه می تونه یک طرفه باشه؛ یعنی فقط یه نفر متعهد میشه، در حالی که قرارداد معمولاً دوطرفه است و هر دو طرف یه سری تعهدات متقابل دارن. مثلاً یه دانشجو تعهد میده که بعد از فارغ التحصیلی برای یه مدت مشخصی تو فلان نهاد کار کنه.

ویژگی های یه تعهدنامه درست و حسابی

برای اینکه یه تعهدنامه اعتبار قانونی داشته باشه و بشه روش حساب کرد، این شرایط رو باید داشته باشه:

• متعهد (کسی که قول میده) باید اهلیت داشته باشه: مثل اقرارنامه، کسی که تعهد میده باید عاقل، بالغ و با اختیار باشه.
• موضوع تعهد مشخص باشه: باید دقیقاً معلوم باشه که چه کاری رو قرار هست انجام بدید یا ندید. مثلاً پرداخت مبلغ X در تاریخ Y.
• موضوع تعهد مشروع و قانونی باشه: نمی تونید برای انجام دادن یه کار غیرقانونی تعهد بدید.
• انجام تعهد ممکن باشه: اگه چیزی غیرممکن باشه (مثلاً تعهد به پرواز کردن)، اون تعهد اعتبار نداره.
• بعضی تعهدنامه ها نیاز به قبول طرف مقابل هم دارن: مثلاً تعهدنامه هایی که بین دو نفر بسته میشن، باید هر دو طرف قبول کنن.

انواع تعهدنامه و اعتبارشون

تعهدنامه ها هم مثل اقرارنامه ها می تونن رسمی یا عادی باشن:

• تعهدنامه رسمی: این تعهدنامه ها هم تو دفتر اسناد رسمی ثبت میشن و اعتبار بالایی دارن. مزیت تعهدنامه رسمی اینه که اگه متعهد به قولش عمل نکنه، میشه خیلی سریع تر و راحت تر از طریق مراجع قانونی پیگیری کرد و حتی گاهی اوقات بدون حکم دادگاه میشه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی، اون تعهد رو اجرا کرد.
• تعهدنامه عادی: این تعهدنامه ها هم به صورت دست نویس یا تایپ شده بین افراد تنظیم میشن. اعتبار این تعهدنامه ها هم تو دادگاه قابل قبوله، اما اگه طرف مقابل زیرش بزنه و ادعای انکار کنه، باید با مدارک دیگه (مثل شهود یا امضا) اثباتش کنید. همیشه توصیه میشه که برای تعهدات مهم، سراغ تعهدنامه رسمی برید.

اثر حقوقی تعهدنامه: وقتی قول، الزام آور میشه

اثر حقوقی تعهدنامه اینه که شما رو ملزم به انجام کاری در آینده می کنه. یعنی اگه به قولی که دادید عمل نکنید، طرف مقابل می تونه از شما تو دادگاه شکایت کنه و درخواست کنه که به تعهدتون عمل کنید یا خسارت ناشی از عدم انجام تعهد رو پرداخت کنید. اینجاست که پای ضمانت اجرا به میون میاد.

خیلی از تعهدنامه ها، برای اینکه مطمئن تر باشن، یه بند وجه التزام دارن. وجه التزام یعنی اگه به تعهدت عمل نکنی، باید فلان مبلغ رو به عنوان جریمه بپردازی. این بند باعث میشه متعهد جدیت بیشتری برای انجام قولش داشته باشه.

مثال واقعی: کجا تعهدنامه به کارمون میاد؟

فرض کنید یه فروشنده هستید که یه کالای گرون قیمت رو به صورت اقساطی به مشتری می فروشید. برای اینکه مشتری رو به پرداخت به موقع اقساط متعهد کنید، ازش یه تعهدنامه پرداخت اقساط می گیرید. تو این تعهدنامه، مشتری متعهد میشه که هر قسط رو تو تاریخ مشخصی پرداخت کنه و اگه نکنه، مثلاً باید یه مبلغ جریمه بده یا شما حق فسخ قرارداد رو پیدا می کنید. این تعهدنامه، تضمینی برای فروشنده است که پولش رو سر موقع می گیره.

مهم ترین فرق اقرارنامه و تعهدنامه؛ جدولی که همه چیز رو میگه!

حالا که با اقرارنامه و تعهدنامه آشنا شدیم، وقتشه که تفاوت های اصلی و کلیدیشون رو با هم مقایسه کنیم. این جدول بهتون کمک می کنه تا توی یک نگاه، این دو تا سند رو از هم تشخیص بدید و سردرگم نشید.

ویژگی	اقرارنامه	تعهدنامه
ماهیت حقوقی	اخباری (خبر دادن از یه واقعیت یا حق موجود علیه خود)	انشایی (ایجاد یه الزام یا تکلیف جدید برای آینده)
هدف اصلی	اثبات یه واقعیت اتفاق افتاده یا حقی موجود برای دیگری	ایجاد الزام به انجام یا عدم انجام کاری در آینده
زمان اثرگذاری	به گذشته یا حال برمی گرده (چیزی که قبلاً بوده یا هست)	به آینده مربوط میشه (قولی که قراره در آینده عملی بشه)
نیاز به اراده دیگران	فقط اراده و تصمیم کسی که اقرار می کنه کافیه	معمولاً به اراده متعهد و قبول متعهدله نیاز داره (حتی اگر یک طرفه به نظر برسه)
قابلیت رجوع/فسخ	اصولاً نمی شه ازش برگشت (مگر با دلایل خیلی قوی مثل اجبار)	اصولاً قابل فسخه (با شرایط خاصی که توش نوشته شده یا قوانین میگه)
ضمانت اجرا	خودش یه دلیل محکم اثباتیه؛ اگه اثبات نشه، به نفع اقرارکننده است	اگه انجام نشه، طرف مقابل حق مطالبه داره و می تونه جریمه یا خسارت بگیره
موضوع	واقعه یا حقی که از قبل وجود داشته یا محقق شده	کاری که قرار هست در آینده انجام بشه یا نشه
مصادیق رایج	اقرار به بدهی، دریافت وجه، مالکیت، قصور در انجام کاری	تعهد به پرداخت، ساختن چیزی، سکوت، عدم رقابت در کسب وکار

تحلیل تفاوت ها: چرا این همه فرق؟

این تفاوت ها الکی نیستن و هر کدوم یه فلسفه حقوقی پشت خودشون دارن. مثلاً اینکه اقرارنامه اخباریه و تعهدنامه انشایی، ریشه تو این داره که یکی داره از یه حقیقت پرده برداری می کنه و اون یکی داره یه حقیقت جدید رو می سازه. یه اقرار به خاطر ماهیتش که خبر دادن از یه واقعیته، نمی تونه به راحتی باطل بشه؛ چون واقعیت رو نمی شه تغییر داد! اما یه تعهد رو میشه باطل کرد یا ازش برگشت، چون قولیه که برای آینده داده شده و ممکنه شرایطش عوض بشه یا طرفین توافق کنن.

همچنین، وقتی اقرار می کنید، دارید یه بار از دوش کسی برمی دارید یا بهش کمک می کنید که یه حقی رو ثابت کنه. اما وقتی تعهد میدید، دارید یه بار رو دوش خودتون می ذارید. این تفاوت های بنیادی باعث میشه که کاربردها، نحوه تنظیم و حتی مشکلات احتمالی هر کدوم هم با اون یکی فرق کنه.

یه مثال روشن برای درک بهتر تفاوت ها

تصور کنید شما از دوستتون علی یه میلیون تومن قرض گرفتید. حالا دو حالت داریم:

1. اقرارنامه: شما یه برگه می نویسید و توش می گید: من، [اسم شما]، اقرار می کنم که مبلغ یک میلیون تومان از آقای علی [اسم فامیل علی] دریافت کرده ام. این میشه اقرار به دریافت وجه. شما دارید به یه واقعیت گذشته (دریافت پول) اعتراف می کنید.
2. تعهدنامه: شما یه برگه می نویسید و توش می گید: من، [اسم شما]، تعهد می کنم که مبلغ یک میلیون تومان را تا تاریخ [تاریخ مشخص] به آقای علی [اسم فامیل علی] بازپرداخت کنم. این میشه تعهد به بازپرداخت وام. شما دارید برای آینده، متعهد به انجام کاری (پرداخت پول) میشید.

می بینید که هر دو مربوط به پول هستن، اما یکی داره یه اتفاق رو تایید می کنه و اون یکی داره یه قول برای آینده میده. این خیلی مهمه که بدونید کدوم رو باید بنویسید.

کی اقرارنامه بنویسیم، کی تعهدنامه؟ انتخاب درست برای موقعیت درست!

حالا که تفاوت ها رو فهمیدیم، سوال اصلی اینه: کی از کدوم استفاده کنیم؟ انتخاب درست می تونه از کلی مشکل و دلخوری جلوگیری کنه.

چه وقت باید اقرارنامه رو انتخاب کنیم؟

اقرارنامه معمولاً تو این موقعیت ها به دردتون می خوره:

• برای اثبات دریافت چیزی: مثلاً یه اقرارنامه برای دریافت چک، پول نقد، یا حتی یه سند. فرض کنید یه سندی رو به کسی تحویل دادید و می خواید مطمئن بشید که طرف مقابل اعتراف می کنه که سند رو تحویل گرفته.
• برای اقرار به بدهی یا سلب حق ادعا: فرض کنید شما به کسی بدهی داشتید و حالا تسویه کردید. طرف مقابل می تونه یه اقرارنامه بنویسه که اقرار می کنه تمامی مطالباتش رو دریافت کرده و دیگه هیچ ادعایی نداره. این یه سند محکم برای شماست.
• تو دعاوی حقوقی: اقرارنامه می تونه تو دادگاه به عنوان یه مدرک قوی برای اثبات یه واقعه یا حق استفاده بشه.

چه وقت تعهدنامه کارآمده؟

تعهدنامه تو این موقعیت ها حسابی به کارتون میاد:

• برای الزام به انجام یا عدم انجام کاری در آینده: اگه می خواید مطمئن بشید که کسی کاری رو انجام میده یا نمیده (مثلاً یه پیمانکار که متعهد به اتمام کار تو زمان مشخص میشه، یا تعهد عدم افشای اطلاعات محرمانه).
• برای ایجاد ضمانت های اجرایی: وقتی می خواید برای انجام نشدن یه قول، جریمه یا تبعاتی تعیین کنید تا طرف مقابل به تعهدش پایبند باشه.
• تو مسائل استخدامی و همکاری: مثلاً یه کارمند تعهد میده که بعد از ترک کار، تا یه مدت مشخصی برای رقیب کار نکنه.

یه راهنمای سریع برای تصمیم گیری

یه راهنمایی ساده: اگه دارید از یه واقعیت گذشته یا حال صحبت می کنید و می خواید اون رو اثبات کنید، به اقرارنامه فکر کنید. اما اگه دارید برای آینده یه قول و قرار می ذارید و می خواید کسی رو ملزم به کاری کنید، تعهدنامه گزینه ی درست شماست.

نکات طلایی برای تنظیم و اعتبار اقرارنامه و تعهدنامه

نوشتن این اسناد شوخی بردار نیست و هر اشتباهی ممکنه حسابی براتون گرون تموم بشه. پس این نکات رو حسابی گوشه ذهنتون داشته باشید:

نکات مشترک برای هر دو سند: ریزه کاری های مهم!

• واضح و شفاف بنویسید: متن رو جوری بنویسید که هیچ ابهامی توش نباشه و هر کسی با خوندنش متوجه منظور بشه. از کلمات قلمبه سلمبه یا گنگ دوری کنید.
• مشخصات دقیق طرفین: اسم و فامیل، کد ملی، شماره شناسنامه، آدرس کامل و شماره تماس همه طرفین رو دقیق و کامل بنویسید. این کار برای احراز هویت و پیگیری های بعدی خیلی مهمه.
• تاریخ و امضا فراموش نشه: حتماً تاریخ دقیق تنظیم سند رو بنویسید و هر دو طرف زیرش رو امضا کنن. تو اقرارنامه ها، فقط اقرارکننده امضا می کنه. اگه ممکنه، اثر انگشت هم بزنید.
• حضور شهود: به خصوص برای اسناد عادی (اونایی که تو محضر ثبت نمیشن)، حتماً از دو تا شاهد بخواید که زیر سند رو امضا کنن و مشخصاتشون رو بنویسن. شهادت اون ها می تونه تو اثبات سندتون خیلی کمک کنه.

چرا تنظیم رسمی انقدر مهمه؟

اگه براتون مقدوره، همیشه سعی کنید اقرارنامه ها و تعهدنامه های مهم رو تو دفتر اسناد رسمی ثبت کنید. این کار چند تا مزیت بزرگ داره:

• اعتبار حقوقی بالا: سند رسمی، یه سند کاملاً معتبره و کسی نمی تونه به راحتی اون رو انکار کنه.
• سرعت بیشتر تو پیگیری: اگه بخواید از طریق دادگاه پیگیری کنید، سند رسمی کارتون رو خیلی راحت تر و سریع تر می کنه.
• امکان اجرای مستقیم: بعضی از اسناد رسمی (مثل تعهد به پرداخت وجه) رو میشه مستقیماً از طریق اداره اجرای اسناد رسمی به اجرا گذاشت و نیاز به رفت و آمد طولانی تو دادگاه نیست.

سند رسمی مثل یه سپر محکم می مونه که از حق و حقوقتون دفاع می کنه و خیال آدم رو راحت می کنه.

چه چیزهایی ممکنه سندتون رو باطل کنه؟

مراقب باشید که سندتون باطل نشه. این موارد می تونن باعث بطلان یا بی اعتباری سند بشن:

• اجبار یا اکراه: اگه ثابت بشه که سند تحت فشار، تهدید یا اجبار تنظیم شده، اعتبار نداره.
• مخالفت با قانون: اگه موضوع اقرار یا تعهد، غیرقانونی باشه یا با نظم عمومی و اخلاق حسنه جامعه در تضاد باشه، اون سند باطله.
• مشکل اهلیت: اگه کسی که سند رو امضا کرده، اهلیت لازم رو نداشته باشه (مثلاً مجنون باشه)، سندش باطله.

نتیجه گیری: حرف آخر!

خب، تا اینجا با هم دیدیم که فرق اقرارنامه و تعهدنامه از زمین تا آسمونه. اقرارنامه اعتراف به یه واقعیت گذشته یا حال علیه خودتونه، اما تعهدنامه یه قول و قراره برای آینده که شما رو ملزم به انجام کاری می کنه. دونستن این تفاوت های کلیدی واقعاً مهمه، چون انتخاب سند درست تو موقعیت درست، می تونه کلی از مشکلات و سردرگمی های حقوقی جلوگیری کنه و حق و حقوقتون رو حفظ کنه.

پس، اگه دارید یه سندی رو امضا می کنید یا می خواید خودتون سندی رو تنظیم کنید، حسابی حواستون رو جمع کنید. هر وقت شک داشتید که کدوم سند برای شما مناسب تره، یا اگه موضوع کمی پیچیده تر بود، حتماً و حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی باتجربه مشورت کنید. این بهترین و امن ترین راهیه که می تونید ازش برای حفظ منافعتون استفاده کنید و با خیال راحت قدم بردارید.