فهیمه نظری: «عرف» عنصری بسیار مهم در نوع پوشش انسان ها در اجتماع است؛ عنصری که طی صد سال اخیر در جامعه ی ایران همواره سنگ زیرین آسیاب در میدان نبرد سنت و مدرنیته بوده. آن چه در دوران رضاشاه و بعد محمدرضاشاه به عنوان پوشش مدرن برای زنان تبلیغ می شد از سوی جامعه ی سنتی و مذهبی پس زده می شد و پس از انقلاب نیز جدال بر سر پوشش تراز بانوان به طریق دیگری ادامه دارد. در این میان اما عرف همیشه با همه موانع موجود راه خود را رفته است.
«نقش خود زنان» نکته ی قابل تامل دیگر در بحث پوشش است که به نظر می رسد چه پیش و چه پس از انقلاب چندان مورد توجه قرار نگرفته است. مثلا در خلال مطبوعات دهه ی چهل مطلبی یافتیم که علاوه بر این که به خوبی جدال بین سنت و مدرنیته در نوع پوشش بانوان را نشان می دهد بلکه به ما می نمایاند که چقدر خود زنان در این میان نادیده گرفته شده اند. در آذرماه ۱۳۴۵ نمایندگان اهالی غرب و جنوب غرب تهران در قالب انجمن شهر نشستی علیه دامن کوتاه برگزار می کنند. در تصویر و گزارشی که «زن روز» از این نشست تهیه کرده حتی یک زن در میان سخنرانان حضور ندارد و این در حالی است که کل ماجرا در اعتراض به نوعی پوشش در میان خانم هاست.
این نشست در هفتم آذرماه ۱۳۴۵ برگزار شده و زن روز در شماره ی مورخ ۱۹ آذر خود با این توضیح «مجله زن روز فقط گزارش واقعه را چاپ می کند و الا با کلیه ی محتویات این رپورتاژ موافقت ندارد زیرا در قسمتی از استدلالات رنگ افراط و تفریط می بیند. تمام کسانی که با نظر تحریم کنندگان مد بالای زانو مخالف اند می توانند مطالب خود را برای درج در زن روز به دفتر مجله ارسال دارند و در مقام جواب گویی برآیند» گزارش آن را به شرح زیر منتشر کرده است:
«مرگ بر مد بالای زانو» «این سوغات ناجور فرنگی را از میان خانواده ها و جامعه دور بریزید» «مد بالای زانو از زن ها و دختران ما عروسک و مانکن می سازد» «اگر امروز چشم تان را ببندید و دم نزنید و این جور مدهای من درآوردی و هرزه را تحمل کنید فردا با مد مایو و مد ران نما و مد بی دامن روبه رو می شوید.»
اهالی غرب و جنوب غربی تهران علیه مد بالای زانو قیام کرده اند. از کارگر و کارمند گرفته تا تاجر و پزشک و دبیر و شهردار سرسختانه با این مد به مبارزه برخاسته اند. آن ها به همه ی خانواده ها توصیه می کنند: «دامن های کوتاه را اگر به خانه ی شما راه یافته آتش بزنید.» و به دولت پیشنهاد می نمایند: «برای حفظ سلامت و اخلاق جامعه برای جلوگیری از تحریک غرایز و سرکشی جوانان برای مبارزه با روحیه ی مدپرستی بی بندوباری و مانکن مآبی بین دختران جوان قانونی جهت پوشش خانم ها درست کنید که تخلف از آن به منزله ی ارتکاب جرم باشد…»
مخالفین مد بالای زانو که از اعضای شورای انجمن های محلی غرب تهران هستند اولین جلسه ی خود را روز هفتم آذرماه تشکیل دادند و این مد را برای تمام خانواده های جنوب شهر به ویژه محصلین تحریم کردند. در این جلسه که در تالار شهرداری ناحیه ی ۴ تهران واقع در خیابان قزوین برگزار شد بیش از ۴۰ نفر از روسای انجمن های محلی جنوب پایتخت معتمدین محل و نیز شهردار ناحیه ی چهار شرکت داشتند و برای مبارزه با مد بالای زانو بسیج عمومی اعلام شد. آن ها از «زن روز» دعوت کردند که رپورتر خود را به جلسات آن ها بفرستد تا اگر حرف های شان جالب و درخور توجه بود آن را منعکس کند.
این حرف ها درواقع نشان دهنده ی عقیده و سلیقه ی نیمی از مردم پایتخت بود و به همین جهت رپورتر زن روز هفته ی گذشته در جلسه ی عمومی «مخالفین مد بالای زانو» حاضر شد…
از فرنگی فرنگی تر
مهم ترین حرفی که در این جلسه زده شد یعنی شاه بیت اظهارات مخالفین مد بالای زانو این بود که:
«آزادی را نباید با بی بندوباری عوضی گرفت. متاسفانه بعضی از خانم ها مفهومی که از آزادی زن و احقاق حق او درک کرده اند این است که مثل ستارگان سینما لباس بپوشند از زنان فرنگی فرنگی تر باشند مثل عروسک پشت ویترین آرایش کنند تا می توانند غمازی و طنازی و دلبری نمایند و آداب و سنن ملی و مذهبی وطن شان را به مسخره و بازی بگیرند. غافل از این که این یکجور دهن کجی کردن به آزادی است. یک جور کم جنبگی و کال بودن است. آن رهبر خردمندی [منظور گوینده رضاشاه و قانون کشف حجاب در زمان اوست] که به زن امکان استفاده از آزادی و برابری و عرض وجود داد منظورش امکان خودنمایی دادن به یک مشت عروسک نبود. او می خواست نقاب و پیچه و روبنده کنار رود دست های زن باز شود و این دست ها گردش چرخ های مملکت را تندتر کند نه این که سالن های مد صد برابر شود مغازه های لوازم آرایش فروشی به رونق بیفتد و اوقات گران قدری که باید صرف پرورش نسلی برومند و جلا دادن به زندگی گردد کنار آینه ها و برای خودآرایی ها صرف شود…»
لجام گسیختگی
عقاید دیگری هم در این جلسه ابراز شد که خوب است قسمتی از آن را از زبان گویندگان آن بشنوید. مثلا آقای ماشاءالله مظاهری کارمند راه آهن دولتی و دبیر شورا می گفت:
– وضعی پیش آمده که دیگر اسمش را بی حجابی نمی شود گذاشت دامن یک وجب بالای زانو پوشیدن بی حجابی نیست لجام گسیختگی است. این جور مدها تحفه های فرنگ است. تزریق نابابی است که از خارج در خون ما شده و با طبع ایرانی با زندگی ایرانی با رسوم و اعتقادات ایرانی سازگار نیست. عیب این کار بیش تر این جاست که مد بالای زانو و مدهای فجیعی مثل آن بیش از هرجا در مدارس و دانشگاه راه یافته است. ما یک اساس نامه ی فرهنگی داریم که طبق آن تمام دختران محصل باید لباس ساده ای هم طراز روپوش های ارمک بپوشند و خانم معلم ها و خانم دبیرها باید با ساده ترین لباس و آرایش سر کلاس درس حاضر شوند اما متاسفانه قبل از آن که به مرحله ی اجرا درآید عملا باطل شد و در بوته ی فراموشی افتاد. کلاس های درس دختران ما به خصوص در مدارس ملی طعنه به سالن های مد و آرایش می زند. بعضی از خانم معلم ها به جای آرایش انگار که کورکورانه مقلدند به جای رقابت در درس و مشق به رقابت در بی پروا لباس پوشیدن و بی پروا هفت قلم آرایش کردن برخاسته اند.
دبیر شورای انجمن های محلی ناحیه ۴ افزود:
– پاره ای از مدارس برای جلب شاگرد بیش تر و در نتیجه پر کردن کیسه هایی که برای تجارت دوخته اند الگوی لباس محصلین را مدهای رنگ به رنگ پاریسی انتخاب کرده اند. این ها در عوض روشن کردن فکر دختران ما آن ها را به تقلید و چشم و هم چشمی تشویق و راغب می کنند. ما نمی گوییم مد بد است ما دشمن زیبایی و برازندگی نیستیم ولی هر چیزی حدی دارد که تجاوز از آن حد نتیجه اش جز بی بندوباری سرگردانی و ابتذال ندارد. ما نمی خواهیم آن خانمی که از زن بودن مثل طاووس فقط خودآرایی را یاد گرفته است آن خانمی که هفتاد و هفت قلم آرایش کرده و به یک هنرپیشه شباهت بیش تری دارد تا یک معلم مربی دختران ما باشد. ما نمی خواهیم دختران مان در عوض تقوی و فضیلت و انسانیت در مدارس آخرین پیشرفت های دنیای مد را یاد بگیرند. اگر این گستاخی ها نبود اگر این بی بندوباری ها و افراط و تفریط ها نبود حالا یک چادر سیاه توی این مملکت به چشم نمی خورد. از ماست که برماست…
سخنان آقای مظاهری در میان کف زدن های شدید تمام شد و آقای جواد تفویضی دبیر دبیرستان های ناحیه ی یک رشته ی کلام را به دست گرفت:
– سر و دست شکستن محصلین در تقلید از مد هم از نظر اخلاقی و هم از جنبه ی اقتصادی برای خانواده ها و برای اجتماع زیان آور است. ما در عمل می بینیم که اکثریت قریب به اتفاق محصلین که برای مد سینه چاک می دهند و با شور و ولع سرشان به جای دفتر و کتاب توی ژورنال های مد است تنبل ترین محصلین هستند. علت روشن است: دویدن دنبال مد فرصتی برای درس خواندن باقی نمی گذارد. این [از] زیان اخلاقی؛ اما ضرر اقتصادی این کار این جاست که ما در حال حاضر در یک مرحله ی تاریخی جهش و انقلابیم. باید به سرعت پیش رفت. باید شیره ی لحظه ها را مکید و از هر لحظه حداکثر استفاده را نمود. نفوذ مد در یک جامعه روزها را کوتاه تر می کند وقت را عاطل و باطل می نماید. وقت امروز گران تر از کیمیاست. این کیمیای گرامی را باید در لابراتوارها در کتابخانه ها در ساختمان زندگی بهتر و در میدان های ورزشی صرف کرد نه در خیاط خانه ها و سالن های آرایش و مد.
از طرف دیگر: مسابقه ی مد در دبیرستان ها مخالف روح انقلابی است که در این کشور آغاز شده [منظور انقلاب سفید است]. برای این که هدف این انقلاب از بین بردن اختلافات طبقاتی است در حالی که شیوع میکروب مدپرستی علاوه بر این که زن ایرانی را بیمار کرده اختلافات طبقاتی را نمایان تر و بزرگ تر ساخته است. وقتی کلاس درس میدان مسابقه ی مد و ملکه ی زیبایی بود دختری که متعلق به خانواده ی مرفه و متمولی است به آسانی می تواند هر روز یک رنگ و یک مد بپوشد دامن بالای زانو به تن کند ولی تکلیف آن دختری که وابسته به یک خانواده ی طبقه ی سه و چهار است چیست؟ او به زحمت و تازه پس از یک سال اگر این لباس برای کوتاه و تنگ شد با مختصر دستکاری آن را به خواهر کوچک تر خود می دهد. این گونه دختران که نمی توانند هم قدم دیگران باشند احساس حقارت می کنند. در آن ها کینه و عقده به وجود می آید و نتیجه ی آن بدبینی و دشمنی نسبت به همه کس و همه چیز است. در مدرسه باید بچه ی وزیر و بچه ی کارگر از حیث ظاهر مساوی باشند. هردو یک جور بپوشند و سر یک نیمکت بنشینند تا به آن ها تفهیم شود همه ی انسان ها با هم یکسان اند و پیشرفت هرکس مربوط به کوشش خود اوست. باید به دختر من و شما به خودی خود این احساس دست بدهد که زیبایی خوب است اما زیبایی در برازندگی و برازندگی برای یک دختر در سادگی و طبیعی بودن است.
خر دجال
در جلسه ی مخالفین مد بالای زانو به حمله کردن به مد مزبور قناعت نشد. این جلسه یک تاخت و تاز شدید بود به همه ی مدهای فرنگی مآب افراطی و اصولا به مدپرستی. آقای سید اسماعیل اعرابی اظهار داشت:
– در جامعه ای که هنوز آثار زنجیر اسارات بر دست های زنان باقی است در محیطی که زن وجه المصالحه ی مرد قرار می گیرد در اجتماعی که زن را با روزی چهار ریال اجیر می کنند و به کرایه می گیرند آیان این شتاب در تقلید از مدهای جورواجور پیروی کورکورانه از مدهایی که با مذهب و قومیت ما هماهنگی ندارد پسندیده است؟ کجای دنیا می پسندد که یک زن توی کوچه و خیابان با لباس اتاق خواب ظاهر شود؟! و تعجب نباید کرد اگر عده ای شلنگ تخته بیندازند و دنبال این خر دجال وسوسه انگیز راه بیفتند. من جز «خر دجال» اسم دیگری نمی توانم روی یک چنین زنی بگذارم. من در این زمینه هر حرفی دارم در یک شعر خلاصه می کنم که برای تان می خوانم:
دختر امروز را که مادر فرداست/ طبعی بلند باید و فکری تابان
تا که به علم و هنر سپارد خاطر/ نی به زر و سیم و لولو و مرجان […]
دنباله ی این گفتار را آقای حجت الاسلام ثقه الاسلامی گرفت که:
– زن ایرانی سینه چاک مد نیست. او به دنبال افسانه های مد انقلاب نکرده او برای نشان دادن حقیقت زن ایرانی به آهنگ انقلاب برخاسته. آن ها که مد بالای زانو می پوشند از ما نیستند. آن ها فرنگی پرست اند وگرنه در زندگی باید به دو اصل مسلم توجه شود: یکی آداب و سنن واقعی مذهب و دیگری رسوم و اعتقادات ملی که هردو به دنبال هم محفوظ اند و حافظ یکدیگر. نه رسوم ملی و نه سنن مذهبی ما هیچ کدام مد بالای زانو را تایید نمی کند. زن ایرانی باید لباس ایرانی بپوشد همان طور که غذای ایرانی می خورد و به زبان ایرانی حرف می زند.
ما نمی گوییم مانکن نباشد نمی گوییم رقاصه نباشد نمی گوییم زن بار نباشد فقط می گوییم این ها که به اقتضای شغل شان ناچارند شبیه عروسک لباس بپوشند و آرایش کنند حق ندارند به عنوان زن ایرانی معرفی شوند. من چندی پیش در جشن یکی از مدارس دعوت داشتم وقتی وارد صحن مدرسه شدم یک عروسک بزرگ و بزک کرده به اندازه ی یک آدم توجهم را جلب کرد که آن را کنار در ورودی تالار جشن گذاشته بودند. دامن بالای زانو تنش کرده بودند چه دامنی. قدش به زحمت از یک وجب تجاوز می کرد! گریم صورت عروسک به اندازه ای غلیظ بود که توی ذوق می زد. تعجب کردم که به چه منظور این عروسک قدی دامن کوتاه را کنار در گذاشته اند! اما وقتی تعجبم بیش تر شد که دیدم عروسک رنگ و روغنی تکان می خورد. تازه فهمیدم که این یک عروسک نیست. فکر کردم پس حتما یک مانکن است که برای گرم کردن جشن دعوت شده است اما این گمان هم باطل بود زیرا نیم ساعت بعد زیدی به من گفت که علیا مخدره با آن ریخت و قیافه ی مضحک و عوضی ناظم دبیرستان است! تصورش را بکنید… آیا زن ایرانی این است. آیا من حق ندارم نگران دخترم باشم که باید زیر دست یک چنین خانم ناظمی درس زندگی بیاموزد؟!
به نام یک پدر
بر اثر این سخنان جلسه شور و هیجانی گرفته بود. با تمام شدن صحبت حجت الاسلام زمزمه هایی از هر طرف در تالار پیچید:
– باید جلوی این بی بندوباری ها را گرفت…
– دامن های کوتاه را آتش بزنید…
– این مدهای من درآوردی اخلاق جامعه را فاسد می کند…
صدای بلند آقای حاج افضلی شهردار ناحیه ی چهار همه ی این پچ پچه ها را تحت الشعاع قرار داد:
– من می خواهم از تمام این گفت وگوها نتیجه بگیرم این جا سی چهل تن از نمایندگان و معتمدین محلات جنوب تهران جمع اند. درواقع اظهارنظر این عده اظهارنظر قریب یک میلیون نفر از مردم تهران است. ما به نام پدر به نام خانواده حرف می زنیم. ما می گوییم:
– مد بالای زانو سوغات نابابی برای جامعه ی ایرانی است. این مد از زن ها و دختران ما عروسک و مانکن می سازد. ما امروز علیه این مد قیام کرده ایم تا فردا به ناچار به تحمل مدهای فجیع تری نباشیم. ما مد بالای زانو را تحریم می کنیم برای این که بد است فاسد است هرزه است…
آخرین کلمات شهردار ناحیه ی ۴ در میان غریو دسته جمعی حاضران محو شد:
– آفرین…
– احسنت… صحیح است…
۲۵۹
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "قیام اهالی غرب و جنوب غربی تهران علیه دامن کوتاه" هستید؟ با کلیک بر روی اجتماعی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "قیام اهالی غرب و جنوب غربی تهران علیه دامن کوتاه"، کلیک کنید.
