کفیل در دادگاه چیست

کفیل در دادگاه به کسی می گویند که مسئولیت حضور به موقع متهم را در مراجع قضایی قبول می کند و اگر متهم طبق قرار صادر شده حاضر نشود، او متعهد به پرداخت مبلغی به اسم وجه الکفاله می شود. این یعنی با کفالت، متهم به طور موقت از بازداشت آزاد می شود و کفیل ضمانت می کند که هر وقت دادگاه نیاز داشت، متهم را حاضر کند.

تاحالا شده یکی از عزیزانتون یا خودتون درگیر پرونده ای در دادگاه بشید و بحث کفیل و وثیقه پیش بیاد؟ راستش را بخواهید، پیچیدگی های قانونی، همیشه آدم را گیج می کند. اینکه کفیل در دادگاه چیست، چه وظایفی دارد و اصلاً به چه دردی می خورد، سوال خیلی از ماهاست. گاهی فکر می کنیم کفیل همان ضامن است یا شاید هم یک کار خیلی ساده و بی خطر باشد. اما قضیه آن قدرها هم که به نظر می رسد، ساده نیست و مسئولیت های جدی و بعضاً سنگینی برای کفیل به همراه دارد. پس اگر قصد دارید کفیل کسی بشوید یا به دنبال کفیل برای آزادی خودتان یا یک آشنا هستید، تا انتهای این بحث با ما همراه باشید تا همه ابعاد این موضوع را با زبان خودمانی و مثال های کاربردی روشن کنیم.

۱. کفیل کیست؟ (از مفهوم عامیانه تا تعریف حقوقی)

کلمه کفیل در زبان روزمره ما کاربردهای مختلفی دارد. گاهی به کسی می گوییم کفیل که مسئولیت و سرپرستی دیگری را به عهده گرفته است، مثل کفیل یک خانواده که عهده دار خرج و مخارج و مراقبت از اعضاست. یا مثلاً در یک اداره، وقتی مسئولی به هر دلیلی موقتاً نیست، یکی را به عنوان کفیل یا سرپرست موقت آن بخش منصوب می کنند. اما خب، معنی کفیل در دادگاه فرق می کند و یک مفهوم کاملاً حقوقی و تخصصی دارد.

۱.۱. از معنی لغوی تا کاربرد عامیانه

همان طور که گفتیم، در محاوره، کفیل کسی است که یک جورایی بار مسئولیت دیگری را به دوش می کشد. مثلاً اگر خدای نکرده سرپرست یک خانواده از دنیا برود یا به هر دلیل نتواند به وظایفش عمل کند، یکی از اعضای بزرگتر خانواده، مثلاً برادر یا فرزند ارشد، کفیل خانواده می شود و امورات را به دست می گیرد. این مفهوم بیشتر به معنی سرپرستی، عهده داری و مراقبت است و در بطن جامعه، جایگاه مهمی دارد و نشان دهنده یک تعهد اخلاقی و انسانی است.

۱.۲. تعریف حقوقی کفالت در قانون مدنی (ماده ۷۳۴)

در دنیای قانون، کفالت یک عقد یا قرارداد است. یعنی یک توافق بین چند نفر. ماده ۷۳۴ قانون مدنی به صراحت می گوید: کفالت عقدی است که به موجب آن احد طرفین در مقابل طرف دیگر احضار شخص ثالثی را تعهد می کند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می گویند.

این یعنی چه؟ بگذارید با یک مثال ساده توضیح بدهم:

فرض کنید آقای «الف» از آقای «ب» شکایت کرده و از دادگاه می خواهد که «ب» را حاضر کند. در این شرایط، آقای «پ» با آقای «الف» (شاکی) قرارداد کفالت می بندد و متعهد می شود که آقای «ب» (متهم) را هر وقت لازم شد، جلوی آقای «الف» حاضر کند. در این مثال:

• آقای «پ» می شود کفیل (همان کسی که تعهد می دهد).
• آقای «ب» می شود مکفول (شخصی که حضورش تضمین شده).
• آقای «الف» می شود مکفول له (کسی که حق دارد حضور «مکفول» را از «کفیل» مطالبه کند).

پس، می بینید که در قانون، کفالت یک تعهد برای حاضر کردن یک نفر دیگر است. این تعریف پایه و اساس همه بحث های بعدی ماست.

۲. کفیل در دادگاه، یعنی چی؟ (تخصصی و کاربردی)

حالا که با مفهوم کلی و حقوقی کفالت آشنا شدیم، وقتش رسیده که بریم سراغ بحث اصلی و بفهمیم کفیل در دادگاه چیست و چه نقشی در پرونده های کیفری بازی می کند. اینجا قضیه کمی جدی تر می شود و با آزادی و سرنوشت آدم ها گره می خورد.

۲.۱. نقش کفیل در قرارهای تامین کیفری (ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری)

وقتی کسی متهم به جرمی می شود، دادسرا یا دادگاه برای اینکه مطمئن شود متهم سر بزنگاه در جلسات حاضر می شود و فرار نمی کند، قرارهایی صادر می کند که به آن ها قرارهای تامین کیفری می گویند. این قرارها انواع مختلفی دارند، از جمله قرار وثیقه، قرار بازداشت موقت و البته، قرار کفالت.

ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری یکی از این قرارها را اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله معرفی می کند. یعنی چه؟ یعنی بازپرس یا قاضی بعد از اینکه اتهام را به متهم تفهیم کرد و تحقیقات لازم را انجام داد، اگر تشخیص داد که دلایل کافی برای ادامه روند پرونده وجود دارد، اما متهم نیاز نیست حتماً در بازداشت بماند، یک مبلغی را به عنوان وجه الکفاله تعیین می کند و از متهم می خواهد یک کفیل معرفی کند. این کفیل باید به دادگاه تعهد بدهد که در ازای این مبلغ، متهم را هر وقت لازم شد، در دادگاه حاضر می کند. اگر کفیل مورد قبول قاضی قرار بگیرد و این تعهد را امضا کند، متهم به صورت موقت و تا زمانی که پرونده اش در جریان است، آزاد می شود.

پس، وظیفه اصلی کفیل در دادگاه، تضمین حضور متهم است و نه پرداخت جریمه یا دیه او. این یک تفاوت خیلی مهم است.

۲.۲. فرق کفیل دادگاه با مفهوم های دیگه کفیل چیه؟

همان طور که قبلاً گفتیم، کفیل در دادگاه با کفیل خانواده یا کفیل یک مسئولیت اداری فرق اساسی دارد. در دادگاه:

• هدف: تضمین حضور متهم و جلوگیری از فرار اوست.
• ماهیت: یک تعهد حقوقی در برابر مرجع قضایی است.
• مسئولیت: عمدتاً به حاضر کردن متهم برمی گردد و در صورت عدم انجام، به ضبط وجه الکفاله منجر می شود.

اما در مفاهیم دیگر، کفیل بیشتر به معنی سرپرست، عهده دار یا جانشین موقت است که وظایف مدیریتی یا حمایتی را بر عهده دارد و بار مالی مستقیم آن به مفهوم وجه الکفاله ندارد.

۲.۳. چه کسانی نمی تونن کفیل متهم بشن؟

معمولاً قانون به صراحت نمی گوید چه کسانی نمی توانند کفیل شوند، اما از اصول حقوقی و رویه قضایی این طور برمی آید که کفیل باید یک شخص مستقل و بی طرف باشد و توانایی مالی لازم را داشته باشد. به همین دلیل:

• شخصی که خودش در پرونده ذی نفع باشد (مثل شاکی)، نمی تواند کفیل شود.
• کسانی که اهلیت قانونی ندارند (مثل افراد زیر سن قانونی یا محجورین)، نمی توانند کفیل شوند.
• در برخی موارد خاص، ممکن است قاضی به دلایلی که تشخیص می دهد، کفالت فردی را نپذیرد، حتی اگر توانایی مالی داشته باشد، مثلاً به خاطر عدم اعتبار کافی یا ارتباط مشکوک با متهم.

۳. چه شرایطی برای کفیل شدن لازمه؟

حالا که می دانیم کفیل در دادگاه چیست و چه نقشی دارد، مهم است که بدانیم چه کسی می تواند این مسئولیت را قبول کند. هر کسی نمی تواند کفیل یک متهم شود. قاضی یا بازپرس، برای قبول کفالت، شرایط خاصی را در نظر می گیرد تا مطمئن شود تعهد کفیل، جنبه واقعی دارد و اگر لازم شد، وجه الکفاله قابل وصول باشد.

۳.۱. توانایی مالی (ملائت): قاضی به چی نگاه می کنه؟

شاید مهم ترین شرط برای کفیل شدن، داشتن ملائت یا همان توانایی مالی کافی است. یعنی کفیل باید بتواند به دادگاه ثابت کند که به اندازه وجه الکفاله ای که قاضی تعیین کرده، دارایی دارد. این دارایی می تواند شامل وجه نقد، حساب بانکی، ملک، سند خودرو و موارد دیگر باشد.

قاضی برای اثبات ملائت، معمولاً از کفیل می خواهد مدارکی مثل:

• گواهی کسر از حقوق (برای کارمندان رسمی)
• سند مالکیت ملک یا خودرو
• پرینت حساب بانکی معتبر
• جواز کسب و مدارک مالی مربوط به آن

را ارائه کند. قاضی باید از توانایی پرداخت کفیل اطمینان پیدا کند. بدون این اطمینان، کفالت پذیرفته نمی شود. یادتان باشد که این پول قرار نیست الان پرداخت شود، بلکه فقط تضمین است که اگر کفیل به تعهدش عمل نکرد، این پول قابل دریافت باشد.

۳.۲. اهلیت قانونی: عاقل و بالغ بودن کفیل

یکی دیگر از شرایط اساسی برای کفیل شدن، داشتن اهلیت قانونی است. یعنی فرد باید:

• بالغ باشد: به سن قانونی رسیده باشد (۱۸ سال تمام).
• عاقل باشد: سلامت عقل داشته باشد و دیوانه نباشد.
• رشید باشد: بتواند امور مالی خود را به درستی اداره کند و سفیه نباشد.

این شرایط باعث می شود تا تعهدی که کفیل می دهد، از نظر حقوقی معتبر و قابل استناد باشد. یک فرد خردسال یا کسی که توانایی تشخیص ندارد، نمی تواند مسئولیت سنگین کفالت را بر عهده بگیرد.

۳.۳. حضور فیزیکی کفیل در دادسرا/دادگاه

برخلاف تصور بعضی ها، کفالت فقط با ارائه یک سند یا معرفی یک نفر از دور انجام نمی شود. خود کفیل باید شخصاً در دادسرا یا دادگاه حاضر شود. این حضور برای چند دلیل ضروری است:

• شناسایی هویت کفیل و احراز اهلیت او.
• ارائه و بررسی مدارک ملائت توسط قاضی یا بازپرس.
• تفهیم مسئولیت ها و تعهدات کفالت به خود کفیل به صورت حضوری.
• امضای فرم ها و تعهدنامه های مربوط به قبول کفالت.

این فرآیند حضوری تضمین می کند که کفیل با آگاهی کامل و اراده آزاد، مسئولیت را پذیرفته است.

۳.۴. مدارک مورد نیاز برای کفیل شدن

برای اینکه کسی بتواند کفیل شود، باید یک سری مدارک را به دادسرا یا دادگاه ارائه کند. این مدارک شامل:

• مدارک شناسایی معتبر (شناسنامه و کارت ملی).
• مدارک مربوط به اثبات توانایی مالی (ملائت) که قبلاً توضیح دادیم، مثل سند ملکی، گواهی کسر از حقوق یا گردش حساب بانکی.
• گاهی اوقات، ممکن است قاضی مدارک دیگری را هم درخواست کند که بستگی به نوع پرونده و نظر قاضی دارد.

آماده بودن این مدارک قبل از مراجعه به دادگاه، باعث تسریع در فرآیند کفالت و آزادی متهم می شود.

۴. وظایف اصلی کفیل در دادگاه

قبول کفالت در دادگاه، فقط یک امضای ساده نیست؛ بلکه یک مسئولیت حقوقی مهم است که وظایفی مشخص را بر دوش کفیل می گذارد. دانستن این وظایف، هم برای کسی که کفیل می شود مهم است و هم برای متهمی که قرار است آزاد شود. چون اگر این وظایف به درستی انجام نشوند، هم برای کفیل تبعات دارد و هم برای متهم.

۴.۱. حاضر کردن متهم سر بزنگاه

مهم ترین و اصلی ترین وظیفه کفیل در دادگاه، این است که هر وقت از سوی مرجع قضایی (دادگاه یا دادسرا) برای حضور متهم احضاریه صادر شد یا دستور جلبش آمد، متهم را حاضر کند. این یعنی کفیل باید همیشه با متهم در ارتباط باشد و از محل اقامت او خبر داشته باشد تا بتواند در مواقع ضروری، او را به دادگاه بیاورد. اگر متهم به احضاریه ها بی توجهی کند، این کفیل است که باید او را متقاعد کرده و به دادگاه ببرد.

این تعهد، شامل تمام مراحل دادرسی، از مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا گرفته تا مرحله دادگاه و حتی مرحله اجرای حکم می شود، مگر اینکه کفیل به صورت قانونی از مسئولیتش برائت حاصل کرده باشد.

۴.۲. اطلاع رسانی به موقع در صورت عدم دسترسی به متهم

فرض کنید متهم بعد از آزادی، ناپدید می شود یا به هر دلیلی کفیل نمی تواند به او دسترسی پیدا کند تا در دادگاه حاضرش کند. در این شرایط، وظیفه کفیل چیست؟ آیا باید صبر کند تا دادگاه خودش اقدام کند؟

نه! یکی دیگر از وظایف مهم کفیل این است که اگر متهم بدون اجازه مرجع قضایی محل اقامتش را تغییر داد یا ناپدید شد و کفیل نتوانست او را حاضر کند، باید بلافاصله این موضوع را به مرجع قضایی اطلاع دهد. این کار نشان دهنده حسن نیت کفیل است و می تواند در فرآیندهای بعدی (مثل ضبط وجه الکفاله) به نفع او باشد.

۴.۳. مسئولیت پذیری در قبال وجه الکفاله

همان طور که گفتیم، کفیل تعهد می دهد که اگر متهم را حاضر نکرد، وجه الکفاله تعیین شده را پرداخت کند. این یعنی کفیل باید همیشه آماده باشد که اگر به هر دلیلی نتوانست متهم را حاضر کند، عواقب مالی آن را بپذیرد. این وجه الکفاله نوعی تضمین است که قاضی برای اطمینان از حضور متهم و جدی بودن تعهد کفیل، آن را تعیین می کند و مبلغ آن با توجه به نوع جرم، میزان مجازات احتمالی و وضعیت متهم تعیین می شود.

پس اگر کسی می خواهد کفیل شود، باید از همان ابتدا با این مسئولیت مالی آشنا باشد و بداند که در صورت عدم انجام وظیفه، این مبلغ از او گرفته خواهد شد.

۵. اگه کفیل وظیفه شو انجام نده، چی میشه؟ (ماده ۲۲۴ ق.آ.د.ک)

قبول کفالت یک شوخی نیست؛ این یک تعهد حقوقی جدی است و اگر کفیل به وظایفش عمل نکند، عواقب قانونی برایش به همراه دارد. قانون گذار برای همین موارد، ساز و کارهایی را پیش بینی کرده است تا کسی نتواند به راحتی از زیر بار مسئولیت کفالت شانه خالی کند. در اینجا به ماده ۲۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری رجوع می کنیم.

۵.۱. ضبط شدن وجه الکفاله: چطور اتفاق می افته؟

فرض کنید کفیل متعهد شده متهم را در تاریخ مشخصی به دادگاه بیاورد، اما متهم حاضر نمی شود و کفیل هم نمی تواند او را به دادگاه معرفی کند. در این حالت، مرجع قضایی یک دستور اخذ وجه الکفاله صادر می کند. این دستور به این معنی است که وجه الکفاله ای که قبلاً تعیین شده بود و کفیل ضمانتش را کرده بود، از دارایی او ضبط می شود و به حساب دولت واریز می گردد.

فرآیند ضبط وجه الکفاله معمولاً این طور است:

1. احضار متهم: مرجع قضایی متهم را با احضاریه رسمی برای حضور در دادگاه فرا می خواند.
2. عدم حضور متهم: اگر متهم بدون عذر موجه حاضر نشود، مرجع قضایی به کفیل اخطار می دهد که متهم را در یک مهلت معین (مثلاً ۱۰ یا ۲۰ روز) حاضر کند.
3. عدم معرفی متهم توسط کفیل: اگر کفیل هم در این مهلت نتواند متهم را حاضر کند، قاضی دستور ضبط وجه الکفاله را صادر می کند.
4. اجرای دستور: این دستور به دایره اجرای احکام ارسال می شود تا مبلغ وجه الکفاله از دارایی کفیل (مثلاً با توقیف حساب بانکی یا مزایده اموال) وصول شود.

بازپرس، مکلف است، ضمن صدور قرار قبولی کفالت یا وثیقه، به کفیل یا وثیقه‏ گذار تفهیم کند که در صورت احضار متهم و عدم حضور او بدون عذر موجه و عدم معرفی وی از ناحیه کفیل یا وثیقه‏ گذار، وجه‏ الکفاله، وصول یا وثیقه طبق مقررات این قانون ضبط می‏ شود.

این جمله از ماده ۲۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری، کاملاً نشان می دهد که قبل از امضای تعهدنامه، همه این موارد به کفیل تفهیم می شود تا کاملاً از عواقب کارش آگاه باشد.

۵.۲. آیا با ضبط پول، متهم دیگه تحت تعقیب نیست؟

این یک سوال مهم و متداول است. بعضی ها فکر می کنند اگر وجه الکفاله از کفیل ضبط شد، دیگر پرونده متهم تمام شده و او از تعقیب قضایی رها می شود. اما این یک باور اشتباه است. ضبط وجه الکفاله از کفیل، هیچ ارتباطی به وضعیت پرونده خود متهم ندارد. یعنی:

• پرونده کیفری متهم همچنان باز است.
• تعقیب قضایی او ادامه پیدا می کند.
• دستور جلب متهم صادر می شود و مأموران موظف به پیدا کردن و دستگیری او هستند.

وجه الکفاله فقط تضمینی برای حضور متهم بود که چون کفیل به تعهدش عمل نکرده، از او گرفته شده است. این پول به عنوان مجازات کفیل در نظر گرفته می شود و نه به عنوان غرامت یا دیه برای متهم.

۵.۳. میشه به دستور ضبط اعتراض کرد؟

بله، کفیل حق دارد به دستور ضبط وجه الکفاله اعتراض کند. اگر کفیل دلایلی داشته باشد که نشان دهد عدم حضور متهم به دلیل عذر موجه بوده یا خودش وظایفش را به درستی انجام داده، می تواند اعتراض خود را ثبت کند. مهلت اعتراض به این دستور، معمولاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ دستور ضبط است.

کفیل می تواند در اعتراض خود، دلایلی مثل بیماری متهم، فوت او، اتفاقات غیرقابل پیش بینی یا هر دلیل موجه دیگری را که باعث عدم حضور متهم شده است، ارائه دهد. مرجع رسیدگی کننده به اعتراض، دادگاه عمومی است و پس از بررسی دلایل، می تواند دستور ضبط را تأیید یا لغو کند.

۶. چه زمانی کفیل از مسئولیت خلاص میشه؟ (برائت کفیل)

مسئولیت کفیل دائمی نیست و در شرایطی خاص، او از تعهدی که داده، آزاد می شود که به آن برائت کفیل می گویند. این شرایط هم در قانون مدنی و هم در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده اند و دانستن آن ها برای هر کسی که کفیل می شود، ضروری است.

۶.۱. موارد برائت کفیل طبق قانون مدنی (ماده ۷۴۶)

ماده ۷۴۶ قانون مدنی به صراحت شش مورد را برای برائت کفیل برشمرده است که البته با کمی تطبیق با امور کیفری، می توان آن ها را در این زمینه هم در نظر گرفت:

1. حاضر کردن مکفول (متهم) به نحوی که تعهد شده: اگر کفیل، متهم را در زمان و مکانی که متعهد شده بود، به دادگاه یا دادسرا تحویل دهد، از مسئولیت آزاد می شود.
2. حضور مکفول (متهم) در موعد مقرر به صورت شخصی: اگر خود متهم، بدون نیاز به اقدام کفیل، سر وقت در مرجع قضایی حاضر شود، کفیل بریء می شود.
3. بری شدن ذمه مکفول (متهم) از حقی که مکفول له (دادستان/شاکی) بر او دارد: یعنی اگر پرونده متهم به هر دلیلی تمام شود و او دیگر تعهدی نسبت به دادگاه نداشته باشد، کفیل آزاد است. مثل صدور حکم برائت، قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب.
4. بخشیدن کفیل توسط مکفول له (دادستان/شاکی): اگر مرجع قضایی یا شاکی خصوصی (در مواردی که حق به شاکی تعلق دارد) به صورت رسمی و کتبی، کفیل را از تعهدش آزاد کند، او دیگر مسئولیتی ندارد.
5. انتقال حق مکفول له به دیگری: این مورد بیشتر در کفالت های مدنی کاربرد دارد. اگر حق مطالبه حضور متهم از کسی که حق دریافت را دارد (مکفول له) به شخص دیگری منتقل شود، کفیل بریء می شود.
6. فوت مکفول (متهم): اگر متهمی که کفیلش شده بودید، فوت کند، چون اساساً امکان حاضر کردن او وجود ندارد، کفیل از مسئولیت خود آزاد می شود.

۶.۲. پایان پرونده، پایان کفالت

به طور کلی، هر زمان که تکلیف پرونده متهم روشن شود، مسئولیت کفیل هم به پایان می رسد. این موارد می تواند شامل:

• صدور قرار منع تعقیب: یعنی دادسرا تشخیص دهد که جرمی واقع نشده یا دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد.
• صدور قرار موقوفی تعقیب: در مواردی مثل فوت متهم، گذشت شاکی یا شمول مرور زمان، تعقیب متهم متوقف می شود.
• صدور حکم برائت: یعنی دادگاه متهم را بی گناه تشخیص دهد.
• صدور حکم محکومیت و اجرای آن: وقتی حکم نهایی صادر و اجرا شود (مثلاً متهم به زندان برود یا جریمه اش را بپردازد)، دیگر نیازی به حضور او نیست و مسئولیت کفیل هم تمام می شود.

۶.۳. سایر موارد رفع مسئولیت

علاوه بر موارد بالا، در برخی شرایط دیگر نیز کفیل می تواند از مسئولیتش رها شود:

• پایان یافتن مدت قرار تامین: اگر کفالت برای مدت معینی صادر شده باشد و آن مدت به پایان برسد.
• تودیع وثیقه یا تبدیل قرار: اگر متهم یا شخص دیگری، وثیقه سنگین تری را به جای کفالت ارائه دهد یا قرار تامین کیفری به نوع دیگری تبدیل شود، کفیل از مسئولیت خود بریء می شود.

۷. کفیل، ضامن و وثیقه گذار: تفاوت ها در یک نگاه

یکی از گیج کننده ترین قسمت ها در مباحث حقوقی، تشخیص تفاوت بین مفاهیم مشابه است. کفیل، ضامن و وثیقه گذار سه اصطلاح هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می شوند، اما هر کدام معنی و کاربرد خاص خود را دارند. بیایید این تفاوت ها را با هم بررسی کنیم.

۷.۱. ضامن کیه و چه قولی می ده؟

ضامن، کسی است که پرداخت یک بدهی یا انجام یک تعهد را ضمانت می کند. مثلاً وقتی شما برای گرفتن وام بانکی، یک ضامن معرفی می کنید، آن ضامن متعهد می شود که اگر شما قسط هایتان را ندادید، او قسط ها را پرداخت کند. یا اگر کسی متعهد به انجام کاری باشد و ضامنی داشته باشد، ضامن تعهد می کند که اگر او آن کار را انجام نداد، خودش انجام دهد یا خسارت آن را بپردازد.

فرق اساسی ضامن با کفیل این است که تعهد ضامن معمولاً ماهیت مالی دارد و به پرداخت دین یا جبران خسارت برمی گردد، در حالی که تعهد کفیل، بر حاضر کردن شخص متمرکز است.

۷.۲. وثیقه گذار چیه و چه چیزی گرو می ذاره؟

وثیقه گذار، کسی است که یک مال (منقول یا غیرمنقول) را به عنوان وثیقه به دادگاه می سپارد تا متهم به صورت موقت آزاد شود. وثیقه می تواند یک سند ملک، وجه نقد، اوراق بهادار یا حتی سند خودرو باشد. اگر متهم طبق قرار صادر شده در مراجع قضایی حاضر نشود، مرجع قضایی دستور ضبط وثیقه را صادر می کند و آن مال به نفع دولت ضبط یا فروخته می شود.

تفاوت اصلی وثیقه گذار با کفیل این است که وثیقه گذار مستقیماً یک مال را به عنوان تضمین ارائه می دهد و نیازی نیست خودش تعهد کند که متهم را حاضر می کند. مسئولیت اصلی برگرداندن متهم همچنان با خود متهم است، اما وثیقه تضمینی برای این حضور است. در حالی که کفیل، شخصاً متعهد به حاضر کردن متهم است و در صورت عدم انجام تعهد، وجه الکفاله از دارایی او دریافت می شود.

برای روشن تر شدن تفاوت ها، می توانیم از یک جدول استفاده کنیم:

مفهوم	کفیل	ضامن	وثیقه گذار
نوع تعهد	تعهد به حاضر کردن شخص (متهم)	تعهد به پرداخت بدهی یا انجام تعهد اصلی	سپرده گذاری مال (بدون تعهد به حاضر کردن شخص)
مال مورد تضمین	خود کفیل و دارایی او (در صورت عدم انجام تعهد، وجه الکفاله از او وصول می شود)	خود ضامن و دارایی او (در صورت عدم پرداخت دین، ضامن باید بپردازد)	مال مشخص و معینی که به دادگاه سپرده شده (مثل سند ملک)
هدف اصلی	تضمین حضور متهم در مراجع قضایی	تضمین پرداخت بدهی یا انجام یک تعهد مالی/غیرمالی	تضمین حضور متهم و جلوگیری از فرار او
نوع قرار کیفری	قرار کفالت با تعیین وجه الکفاله	کاربرد مستقیم در قرارهای تامین کیفری ندارد	قرار وثیقه

همان طور که می بینید، هرچند هر سه این ها به نوعی تضمین می دهند، اما ماهیت تعهد، شیوه تضمین و هدفشان با هم فرق دارد. پس حواستان باشد که این مفاهیم را با هم اشتباه نگیرید.

۸. فرآیند معرفی کفیل چطوره؟

خب، تا اینجا فهمیدیم کفیل در دادگاه چیست و چه مسئولیت هایی دارد. حالا فرض کنید شما یا یکی از آشناهایتان به کفیل نیاز دارید. فرآیند معرفی کفیل و قبول شدنش در دادگاه، مراحلی دارد که باید به دقت طی شود. دانستن این مراحل به شما کمک می کند تا کارتان سریع تر پیش برود و کمتر به دردسر بیفتید.

۸.۱. از مراجعه به دادسرا/دادگاه تا ارائه مدارک

اولین قدم این است که متهم یا خانواده اش، فردی را پیدا کنند که شرایط کفالت (یعنی توانایی مالی و اهلیت قانونی) را داشته باشد و خودش هم مایل به قبول این مسئولیت باشد. بعد از پیدا کردن کفیل:

1. مراجعه به دادسرا/دادگاه: کفیل باید همراه با متهم (یا در صورت عدم امکان حضور متهم، با اطلاع و هماهنگی قبلی) به مرجع قضایی که قرار کفالت را صادر کرده (معمولاً دادسرا) مراجعه کند.
2. بررسی مدارک هویتی: در ابتدا، کارمندان دادسرا یا قاضی، مدارک شناسایی کفیل (کارت ملی و شناسنامه) را بررسی می کنند تا از هویت و اهلیت او مطمئن شوند.
3. ارائه مدارک اثبات ملائت: کفیل باید مدارکی را که نشان دهنده توانایی مالی اوست (سند ملکی، گواهی حقوقی، پرینت حساب و…) به مسئول مربوطه ارائه دهد. این مدارک بررسی می شود تا مشخص شود آیا ارزش دارایی کفیل به اندازه وجه الکفاله تعیین شده است یا خیر.
4. تشخیص قاضی: قاضی یا بازپرس پس از بررسی مدارک و اطمینان از شرایط کفیل، تصمیم می گیرد که آیا کفالت او را قبول می کند یا نه.

نکته مهم اینجاست که گاهی ممکن است یک سند ملکی نیاز به استعلام از اداره ثبت اسناد داشته باشد که این کار ممکن است کمی زمان بر باشد. پس بهتر است مدارک کامل و آماده باشد.

۸.۲. صدور قرار قبولی کفالت و امضای تعهدنامه

اگر قاضی یا بازپرس کفالت را قبول کرد، مرحله بعدی رسمی شدن این تعهد است:

1. صدور قرار قبولی کفالت: یک قرار رسمی توسط مرجع قضایی صادر می شود که نشان می دهد کفالت فرد X برای متهم Y با مبلغ وجه الکفاله Z پذیرفته شده است.
2. تفهیم مسئولیت ها: تمامی مسئولیت ها و پیامدهای عدم انجام وظیفه (از جمله ضبط وجه الکفاله) به صورت کامل و واضح به کفیل تفهیم می شود تا او با آگاهی کامل امضا کند.
3. امضای تعهدنامه: کفیل یک تعهدنامه رسمی را امضا می کند که در آن متعهد می شود متهم را هر زمان که لازم شد، به دادگاه حاضر کند. این تعهدنامه، مبنای قانونی برای اقدامات آتی در صورت عدم ایفای تعهد است.
4. آزادی متهم: پس از طی این مراحل و ثبت رسمی کفالت، دستور آزادی موقت متهم صادر می شود و او می تواند از بازداشت خارج شود.

۸.۳. نکات مهم در زمان معرفی کفیل

قبل از اینکه خودتان یا کسی را کفیل معرفی کنید، به این نکات مهم توجه کنید:

• با آگاهی کامل اقدام کنید: کفالت یک مسئولیت سنگین است. تمام جوانب و عواقب آن را کاملاً درک کنید.
• از وضعیت متهم مطلع باشید: مطمئن شوید که متهم فردی مسئولیت پذیر است و قصد فرار یا بی توجهی به احضاریه ها را ندارد.
• توانایی مالی خود را بسنجید: مبلغ وجه الکفاله را جدی بگیرید و مطمئن شوید که در صورت لزوم، پرداخت آن برایتان مقدور است.
• مشورت با وکیل: در صورت امکان، قبل از قبول کفالت، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید. او می تواند شما را در جریان تمام جزئیات و خطرات احتمالی قرار دهد.
• ارتباط مستمر با متهم: بعد از قبول کفالت، باید با متهم در ارتباط باشید تا در صورت نیاز به حضورش، بتوانید او را پیدا کنید و به دادگاه بیاورید.

۹. کفالت فقط تو دادگاه نیست! (مفاهیم غیر قضایی)

اگرچه تمرکز اصلی ما روی کفیل در دادگاه چیست بود، اما همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، کلمه کفیل فقط در سیستم قضایی کاربرد ندارد و در زندگی روزمره و حتی در مباحث اداری و سیاسی هم از آن استفاده می شود. دانستن این مفاهیم، درک جامع تری از این واژه به ما می دهد.

۹.۱. کفیل خانواده: ستون خونه

در فرهنگ ما، مفهوم کفیل خانواده بسیار رایج است. این اصطلاح به کسی اطلاق می شود که مسئولیت اصلی تأمین معاش، سرپرستی، حمایت و نگهداری از اعضای خانواده را بر عهده دارد. معمولاً پدر خانواده کفیل محسوب می شود، اما در نبود او (مثلاً به دلیل فوت، بیماری، زندانی شدن یا طلاق)، مادر یا فرزند ارشد خانواده می تواند این مسئولیت را قبول کند. کفیل خانواده بار سنگین اداره امور زندگی، تربیت فرزندان و حفظ آسایش خانه را به دوش می کشد و نقش حیاتی در بقا و سلامت خانواده ایفا می کند.

۹.۲. کفالت مادر و سرپرستی او

یکی از موارد خاص کفالت که در جامعه ما زیاد مطرح می شود، کفالت مادر است. این مفهوم بیشتر در بحث معافیت از خدمت سربازی برای پسران کاربرد دارد. اگر مادری به دلایلی مثل فوت همسر، طلاق یا زندانی شدن شوهر، سرپرستی نداشته باشد و فرزند پسری داشته باشد که به سن قانونی رسیده باشد و توانایی سرپرستی مادر را داشته باشد، می تواند کفالت مادرش را بر عهده بگیرد. در صورتی که شرایط قانونی مربوط به سن، تجرد مادر برای مدت معین (معمولاً ۳۰ ماه) و عدم وجود فرزند پسر دیگر واجد شرایط فراهم باشد، این پسر می تواند برای معافیت از سربازی اقدام کند. وظایف کفیل مادر در این حالت، شامل سرپرستی، نگهداری، و انجام امور اداری و مالی مادر می شود.

۹.۳. کفالت در امور اداری و سیاسی

در نظام اداری و سیاسی کشور هم گاهی با اصطلاح کفیل مواجه می شویم. این اتفاق زمانی می افتد که یک مسئول یا مدیر اصلی به دلایلی مثل مرخصی طولانی مدت، بیماری، فوت یا استعفا، موقتاً در جایگاه خود نباشد. در این شرایط، یکی از معاونان یا افراد رده پایین تر را به عنوان کفیل آن پست منصوب می کنند تا وظایف و اختیارات آن جایگاه را به صورت موقت و تا زمان بازگشت مسئول اصلی یا انتصاب فرد جدید، انجام دهد. مثلاً کفیل وزارتخانه یا کفیل فرمانداری. این نوع کفالت، جنبه مدیریتی و اجرایی دارد و با کفالت قضایی کاملاً متفاوت است.

این سه مفهوم نشان می دهند که کلمه کفیل چقدر در زبان و فرهنگ ما ریشه دار است و هر جا که بحث مسئولیت پذیری، حمایت یا جایگزینی موقت پیش می آید، این واژه کاربرد پیدا می کند.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا با هم سفر کردیم و به عمق مفهوم کفیل در دادگاه چیست پرداختیم. دیدیم که کفیل نه فقط یک کلمه ساده، بلکه یک نقش حیاتی و پرمسئولیت در سیستم قضایی ماست. از تعریف کلی و حقوقی کفالت در قانون مدنی گرفته تا نقش کلیدی آن در قرارهای تامین کیفری برای آزادی موقت متهم، هر گوشه اش پیچیدگی های خاص خودش را دارد. فهمیدیم که کفیل باید شرایط خاصی مثل توانایی مالی و اهلیت قانونی را داشته باشد و وظیفه اصلی اش، حاضر کردن متهم در دادگاه است.

مهم تر از همه، متوجه شدیم که اگر کفیل به وظایفش عمل نکند، با ضمانت اجرایی مثل ضبط وجه الکفاله روبرو می شود و این هیچ ربطی به وضعیت پرونده متهم ندارد؛ یعنی پرونده متهم همچنان در جریان خواهد بود. همچنین تفاوت های کفیل با ضامن و وثیقه گذار را هم در یک نگاه مقایسه کردیم تا دیگر هیچ ابهامی در این زمینه باقی نماند. در آخر، دیدیم که کفالت فقط محدود به دادگاه نیست و در زندگی روزمره، از کفیل خانواده گرفته تا کفالت مادر و حتی در پست های اداری و سیاسی، کاربردهای متنوعی دارد.

خلاصه کلام اینکه، اگر قصد دارید کفیل کسی بشوید یا برای آزادی خودتان به کفیل نیاز دارید، حسابی تحقیق کنید و با چشم باز قدم بردارید. پذیرش مسئولیت کفالت، یک تعهد سنگین است که آگاهی کامل از قوانین و مسئولیت هایش، برای جلوگیری از هرگونه مشکل احتمالی، ضروری است. به یاد داشته باشید، در موارد حساس و پیچیده، مشورت با یک وکیل متخصص می تواند بهترین راهنما و کمک کننده شما باشد. پس تا دیر نشده، حواستان را جمع کنید و با اطلاعات کافی تصمیم بگیرید.