آشویتس از نگاه خال کوبی که شماره ی زندانیان را بر دست شان حک می کرد

به گزارش خبرگزاری فصل24، «خالکوب آشویتس» رمانی به قلم هدر موریس داستان نویس نیوزیلندی و برگرفته از واقعیتی تلخ است؛ روایت «لالی سوکولوف» یهودی اهل اسلواکی که در همان سال بنیان گذاری آشویتس به اجبار به این اردوگاه انتقال می یابد و به عنوان خال کوب، برای درج شماره ی زندانیان بر دست شان در آن جا مشغول به کار می شود. موریس در سال 2003 با لالی دیدار می کند و حاصل چندین جلسه گفت وگویش با او در نهایت به خلق این رمان در سال 2018 می انجامد. موضوع به خودی خود آن قدر جذاب است که تنهای یک سال بعد در سال 2019 به 47 زبان در دنیا ترجمه می شود. این کتاب از سال 1398 تا 1402 توسط 5 نشر «معیار علم» با ترجمه ی نهال سهیلی فر، «مرو» با ترجمه ی بامداد بهنام، «چترنگ» با ترجمه ی فرشته شایان، «ثالث» با ترجمه ی سودابه قیصری، «کوله پشتی» با ترجمه ی سارا حسینی، و در مجموع 29 دوره در ایران منتشر شده است. مهدی دهقان منشادی در روزنامه ی شرق کتاب را این گونه توصیف کرده است:

در جریان جنگ جهانی دوم، زمانی که کینه ی نازی ها به نژاد یهودی به شدت خود رسیده بود، اردوگاه آشویتس نزدیک مرز آلمان در لهستان اشغال شده تولد یافت تا برگی سیاه و سرشار از رنج و اندوه بر صفحات تاریخ جامعه ی بشری افزوده شود. این اردوگاه بزرگِ کار اجباری، در سال 1942 توسط آلمان نازی بنا شد تا علاوه بر بیگاری کشیدن از مردان و زنان به اسارت درآمده، اتاق های گاز و کوره های آدم سوزی قدبرافراشته در آن، به چشم برهم زدنی انسان های بسیاری را با آرزوهای دور و درازشان به خاکستر تبدیل کرده و بر باد نیستی بدهد. وقتی در آن سیاه چاله، امید به زنده بودن در سطح پایینی قرار داشت، اگر کسی صبح از خواب بیدار می شد، معجزه رخ داده بود. اما همان گونه که می دانیم، همیشه معجزات معدود و انگشت شمار هستند. برآوردها نشان می دهد حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر در خلال سال های جنگ جهانی دوم توسط نیروهای اس اس در این اردوگاه کشته شدند که 90 درصد آن ها یهودی و بقیه، کولی ها و اسیران شوروی و سایر متفقین بودند.

«لالی سوکولوف»، یهودی اهل اسلواکی بود که در همان سال بنیان گذاری آشویتس به عنوان اسیر به این اردوگاه انتقال می یابد و به دلیل مهارتش در تسلط بر چند زبان، شرایط بهتری پیدا می کند. او به عنوان خال کوب و برای درج کردن شماره ی زندانیان بر دست شان در آن جا مشغول به کار می شود. آشنایی «لالی» در اردوگاه با «گیتا فورمن» و عشقش به او، این باور را برایش به وجود می آورد که آن ها می توانند زنده بمانند تا با هم ازدواج کنند. این رنج کشیده ی آشویتس در شرایطی که هر لحظه ممکن بود دهن کجی روزگار او را در کام کوره های آتش سوزی فرو برد، طی اتفاقاتی شبیه به معجزه توانست از آن اردوگاه مرگ بار جان سالم به در ببرد. هدر موریس، نویسنده ی نیوزیلندی، در سال 2003 با دیدار و انجام چندین جلسه مصاحبه با «لالی» به خلق رمان «خال کوب آشویتس» مبادرت ورزید تا ابعاد تاریک آن جهنمِ دست ساخت بشر را در قالب داستان برای ما روایت کند. موریس در پایان کتابش آورده است: «خال کوب آشویتس داستان زندگی دو شخص معمولی است که در دورانی غیرمعمولی زیستند و نه تنها از آزادی محروم بودند بلکه شان، نام و هویت شان نیز از آن ها گرفته شده بود.»

با وجود این که ویکتور فرانکل در کتاب «انسان در جست وجوی معنا» نیز ابعاد وحشتناک زندگی در آشویتس را به تصویر کشیده است، اما روایت موریس در «خال کوب آشویتس» ابعادی از زندگی بشری را به نمایش درمی آورد که در روایت های مشابه کمتر دیده می شود. «لالی» به خاطر کارش که خال کوبی است، از آزادی عمل بیش تری نسبت به هم نوعانش برخوردار بوده و همین باعث شکل گیری ارتباطاتی می شود تا بتواند پول و جواهراتی را که زنان زندانی از وسایل زندانیان تازه وارد استخراج می کنند، به دست بیاورد و با استفاده از کانال ارتباطی با خارج از اردوگاه، آن را به کالاهای مورد نیاز تبدیل کند. «لالی» با استفاده از این اهرم قدرتی که به دست آورده است، می تواند برای مقاصد خود، چه شخصی یا خیرخواهانه، رشوه بدهد و با پنهان کاری از چشم ماموران اس اس، شرایط بهتر و دل خواه تری را نسبت به زندانیان دیگر داشته باشد. بنابراین مشاهده می شود که داشتن پول و دستیابی به ثروت- قدرت اهدایی از سوی تقدیر و بخت، حتی در اردوگاه مخوف نازی ها هم مشکل گشای آدمی خواهد بود و اکثریتی که تقدیر با آن ها میانه ی خوبی ندارد، چه بسا کارشان به کوره های آدم سوزی می کشد. نکته قابل تامل دیگر در این کتاب، نابرابری در شرایط زیستی فرماندهان و سربازان در جبهه های جنگ است. نیروهای رده پایین در ناامنی، سختی و رنج به سر می برند، اما فرماندهان آن ها در خفا در امنیت، رفاه و بی بندوباری زمان را سپری می کنند. در جایی از این رمان، مشاهده می شود وقتی نیروهای رده پایین آلمانی شرایط چندان مساعدی ندارند، فرماندهی آشویتس از قدرت خود استفاده کرده و با سیلکا – دختر یهودی زیبایی در بین زندانیان- رابطه دارد و بزم های شبانه اش همیشه به راه است. زمانی هم که «لالی» از دست آلمانی ها فرار می کند و ناخواسته گرفتار نیروهای روسی می شود، مشاهده می کند که این رفاه و بی بندوباری در نزد فرماندهان روس که علیه آلمان ها مبارزه می کنند وجود دارد. فرماندهان روسی در خانه ای مجلل اقامت کرده و از پول و جواهرات در دسترس، برای کام جویی های خود و به خانه کشاندن دخترکان روستایی استفاده می کنند.

در جنگ ها ادعا می شود همه به عنوان یک کل منسجم، در یک خط و یک جبهه و در جهت اهداف وطن پرستانه یا ایدیولوژی مقدس مبارزه می کنند و با برانگیختن شور شهادت در راه آن اهداف، جنگ جویان را به جلو می فرستند، اما خود فرماندهان کیلومترها دورتر از جبهه ی جنگ با امنیت نسبی، تنها به امیال خود مشغول می شوند. این ابعاد پنهان جنگ اگر در هر دوره ای برای سربازان جبهه های مختلف روشن می شد و سربازان به ماهیت چهره های پشت نقاب ها پی می بردند، آن گاه با اندیشه و با زمین گذاشتن اسلحه ها و تمرد از جنگیدن، پایان جنگ و برقراری صلح را رقم می زدنند و جهان را از بخش عمده ای از رنج های بشری پاک می کردند.

25957