جامعه شناسی آموزش و پرورش درحوزه خانواده

در یک پژوهش مطرح شد؛

ساختار خانواده یعنی توزیع قدرت، جایگاه هر فرد، شبکه ارتباطی بین اعضا و… از این رو وجود رابطه آموزشی بین والدین و فرزندان قابل مطالعه و تحلیل است.

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری فصل24، جامعه شناسی آموزش و پرورش، علمی است که به مطالعه پیرامون امر آموزش و پرورش، نحوه تشکیل و سازمان پذیری آن، کارکرد های مختلف آن و نقشی که در تغییر و تحول در جامعه و تولید نظم اجتماعی بر عهده دارد، می پردازد و فعالیت هایی که در قالب تشکیلات منسجمی به نام آموزشگاه (از پیش دبستانی تا دانشگاه و کلیه مراکز آموزشی) اجرا می شود.

مرتضی منادی (عضو هییت علمی دانشگاه الزهرا) در مقاله ای با عنوان «آموزش و پرورش و خانواده؛ کاربرد جامعه شناسی آموزش و پرورش درحوزه خانواده» به این موضوع می پردازد که  دراین امر عوامل و عناصر مختلفی از تصمیم گیران، برنامه ریزان، مجریان، مدیران، آموزگاران و آموزش گیرندگان، نقش و دخالت دارند.

* جامعه شناسی آموزش و پرورش

به زعم این پژوهشگر جامعه شناسی آموزش و پرورش در سه حوزه به فعالیت می پردازد:

• حوزه اول جامعه شناسی مدرسه
• حوزه دوم جامعه شناسی محتوا 
• حوزه سوم جامعه شناسی ارتباط مدرسه با نهاد های اجتماعی

* جامعه شناسی مدرسه

در این پژوهش آمده است که در حوزه مدرسه، مطالعات و پژوهش ها بر روی عملکرد مدرسه، چگونگی فضای فیزیکی مدرسه، روش تدریس معلم، ارتباط معلم و دانش آموز، ارتباط معلم و مدیر، مدیریت، ارتباط مدیریت با دفاتر و مراکز کل نهاد آموزش و پرورش و برخورد با آیین نامه ها است.

در ادامه این پژوهش به این نکته اشاره شده است که در واقع، در این مقاله کلیه فعالیت هایی که فقط در چهارچوب و در درون مدرسه می گذرد، مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. 

* جامعه شناسی محتوا

این پژوهش مطرح می کند که در حوزه جامعه شناسی محتوای، به محتوای رسمی یا آشکار و محتوای غیر رسمی یا پنهان پرداخته می شود. در محتوای رسمی به ارزش ها و هنجار های مطرح در کتاب های درسی، بخصوص ادبیات فارسی، بینش اسلامی و تاریخ که ارزش ها، هنجار ها و وقایع مورد نظر برنامه ریزان و مسیولین جامعه را اشاعه می دهد، توجه دارد.

این پژوهشگر در ادامه به این مهم می پردازد که سکوت در مورد فردی یا گروهی در طول تاریخ جامعه ای یا واقعه ای یا پر رنگ کردن اثر فردی در تاریخ یا واقعه ای در کتاب های درسی از این دست نمونه ها است. 

حوزه جامعه شناسی محتوای، به محتوای رسمی یا آشکار و محتوای غیر رسمی یا پنهان پرداخته می شود

از نظر این پژوهش محتوای غیر رسمی، محتوایی است که مستقیماً اثر نوشتاری ندارد و به صورت غیر مستقیم عرضه می شود. تابلو ها و تصاویری که بر در و دیوار مدارس آویخته شده است. انتخاب نوع کتاب های کتابخانه مدارس بی دلیل و بدون حساب نمی باشند. مثال هایی که معلم در خلال درس برای فهم موضوعی مطرح می کند. انتخاب موضوع های انشا فرهنگ خاصی را نیز مطرح کرده و در دانش اموزان درونی می کند.

در ادامه این پژوهش آمده است که تاکید معلم بر نکته ای و یا گذشت سریع در مورد نکته دیگر، یا توضیح کم و زیاد دادن در مقابل پرسش دانش آموزی، و در نهایت نوع پوشش و رفتار اجتماعی معلم در سر کلاس، هر یک به صورت پنهان فرهنگ خاصی را ترویج می کند. این فرهگ غالباً با مرور زمان در اکثر دانش آموزان درونی و نهادینه می شود. 

* جامعه شناسی ارتباط مدرسه با نهاد های اجتماعی

تحقیقات این پژوهش نشان داده است که در بخش جامعه شناسی ارتباط نهاد آموزش و پرورش با نهاد های مختلف اجتماعی، به ارتباط مدرسه با: خانواده، محله، سیاست، اقتصاد، فرهنگ، مراکز فرهنگی (مسجد، زیارتگاه ها، جلسات سخنرانی، فرهنگسراها) هنری (سینما، تیاتر) و ورزشی (سالن ها و استادیوم ها) می پردازد.

* جامعه شناسی آموزش و پرورش درحوزه خانواده

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش در حوزه خانواده نیز با موسسه ای آموزشی سر و کار داریم. در واقع خانواده به عنوان اولین نهاد بشری و نهاد آموزشی از بخش های مختلفی تشکیل شده است.

اینکه خانواده از چه نوع رسانه ای و از رسانه مربوطه، از چه نوع برنامه ای استفاده می کند محتوای فرهنگی خانواده را نشان می دهد

به زعم این پژوهشگر در مقام اول هر خانواده ای به طور مجزا به عنوان یک آموزشگاه مستقل عمل می کند که والدین، آموزگاران اولیه این موسسه آموزشی هستند. اما این موسسه، ضمن استقلال نسبی از طرق مختلف تحت تاثیر نهاد های دیگر اجتماعی است.

در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که وضعیت اقتصادی جامعه، وضعیت سیاسی جامعه و وضعیت فرهنگی جامعه در گذر از نهاد های وابسته به خود و همچنین در دنیای امروز، رسانه ها، هر یک به صورت جداگانه یا همسان و با همکاری با یکدیگر بر روی نهاد خانواده تاثیر می گذارند.

بنابراین از سویی، ساختار خانواده یعنی توزیع قدرت، جایگاه هر فرد، شبکه ارتباطی بین اعضا و وجود رابطه آموزشی بین والدین و فرزندان قابل مطالعه و تعمق است.

در ادامه این پژوهش آمده است که از سوی دیگر، کارکرد خانواده یا فرهنگ آن درگذر از وجود یا عدم وجود ارتباطات محاوره ای نوع و شکل زبان رایج بین اعضاء خانواده، مشغولیات مختلف فرهنگی، هنری، مذهبی، مطالعه و ورزشی محتوای آشکار و پنهان فرهنگ خانواده را نشان می دهد که، موضوعی قابل بحث، تعمق و بررسی است.

به زعم منادی اینکه خانواده از چه نوع رسانه ای و از رسانه مربوطه، از چه نوع برنامه ای استفاده می کند محتوای فرهنگی خانواده را نشان می دهد. این که خانواده با نهاد آموزش و پرورش چه نوع ارتباطی برقرار می کند، چقدر به علم و به تحصیل فرزندان خود بها می دهد.

این پژوهشگر در ادامه می نویسد؛ وضعیت فرهنگی درون جامعه را چقدر به درون کانون خانواده انتقال می دهد یا نمی دهد، با موسسات وابسته به نهاد های دینی شامل مسجد، زیارتگاه ها، با موسسات و نهاد های فرهنگی شامل سینما، تیاتر، سالن های ورزشی چه نوع ارتباط و برخوردی دارد، ارتباط نهاد خانواده را با نهاد های فرهنگی جامعه نشان می دهد.

این پژوهش در پایان به این مهم اشاره می کند که در ارتباط با تفکر، اندیشه و خواسته های مسیولین مملکتی چه موضعی می گیرند، یا سکوت می کنند و بی توجه هستند، آیا در راستای خواسته ها و برنامه های آنها مقاومت می کنند یا با آنها همکاری می کنند؛ ارتباط نهاد خانواده را با نهاد سیاست نشان می دهد. 

در پایان این پژوهش آمده است که پیرامون روابط نهاد های اجتماعی و خانواده در جامعه ما، جای بحث و تعمق فراوان وجود داشته و پژوهش های زیادی را می طلبد؛  بدینسان، رشته جامعه شناسی آموزش و پرورش با تمام نظریه ها، پژوهش ها و ساختار خود، به خوبی می تواند درحوزه خانواده نیز کاربرد داشته باشد.