«واکاوی ظرفیت های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان» عنوان طرح پسادکتری سمانه اسدی است که با راهنمایی کاووس حسن لی استاد دانشگاه شیراز و مدیر کرسی پژوهشی حافظ و با حمایت بنیاد ملی علم ایران به پایان رسیده است.
به گزارش فصل24 اسدی با مدرک دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی -ادبیات غنایی از دانشگاه شیراز درباره علت شکل گیری این طرح گفت: در چند دهه اخیر ظرفیت های ادبیات کهن به ویژه آثار بزرگان ادب فارسی برای ارائه به نوجوانان در کانون توجه قرار گرفته است؛ اما با اینکه دیوان حافظ یکی از گران بهاترین گنجینه های ادبی و فرهنگی ایرانیان به شمار می رود تا پیش از این نه اثری خلاقانه با بهره گیری از ظرفیت های آن برای این گروه سنی نگارش یافته و نه پژوهشی در پیوند با آن انجام شده بود.
وی ادامه داد: ازآنجاکه مخاطب اصلی دیوان حافظ بزرگسالان هستند این پرسش مطرح می شود که آیا نوجوانان هم می توانند با بخشی از اشعار او ارتباط بگیرند و درکی از آن داشته باشند یا خیر؟ یافتن پاسخ این پرسش به شکل گیری نخستین پژوهش در این زمینه انجامید.
این پژوهشگر درباره روش پژوهش گفت: این پژوهش از دو طریق پی گرفته شد؛ یکی مطالعه منابع معتبر و مرتبط با موضوع و بررسی توصیفی تحلیلی آن و دیگری تدوین و توزیع پرسشنامه ای علمی برای آگاهی از میزان آشنایی و درک نوجوانان از دیوان حافظ و شناخت دیدگاهشان درباره شخصیت و اشعار او.
اسدی در ادامه بیان کرد: مطالعه منابع معتبر در دو حوزه روانشناسی و حافظ شناسی و تحلیل یافته ها نشان داد اشتراکاتی میان ویژگی های دوره نوجوانی و بسیاری از ابیات حافظ وجود دارد که مناسب بودن آنها را برای نوجوانان تأیید می کند. برخی از ظرفیت های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان عبارتند از: پرداختن به موضوعات و مفاهیمی مانند تلاش برای شناخت خود و یافتن معنای زندگی آرمان گرایی مسائل اخلاقی و اجتماعی عشق و دوستی (که از ویژگی های دوره نوجوانی هم هستند) تعدد و تنوع شخصیت ها (انسانی و غیرانسانی) و شیوه پردازش آنها در کنار فضای روایت گونه و نمایشی برخی از سروده ها.
وی افزود: با توجه به این ظرفیت ها می توان به بخشی از نیازهای معنوی نوجوانان پاسخ مناسب داد؛ نیازهایی همچون داشتن فضایی امن برای گفت وگوی درونی اندیشیدن به واقعیت ها و احتمالات و خیال پردازی؛ داشتن دوستی امن و صمیمی با احساسات و دغدغه های مشترک؛ دستیابی به استقلال عمل در کنار بهره مندی از راهنمایی افراد مطمئن و آگاه؛ نیاز به هویت یابی و خداشناسی و دستیابی به معنای زندگی.
به گفته اسدی ۴۰۱ نفر از نوجوانان مناطق گوناگون ایران به پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن بررسی و تأیید شده بود پاسخ داده اند.
وی درباره یافته های حاصل از بررسی این نظرسنجی گفت: نتایج پژوهش نشان می دهد نوجوانان شرکت کننده در نظرسنجی بیت هایی با موضوع دوستی را بهتر از دیگر شعرهای انتخابی دیوان حافظ درک می کنند و محبوب ترین اشعار حافظ ازنظر آنها شعرهایی است که با موضوع عشق و دوستی سروده شده است. آنها به شخصیت حافظ و دیوانش علاقه مندند و دوست دارند بیشتر با او و افکار و اشعارش آشنا شوند. ۹۵درصد شرکت کنندگان اشعار انتخابی حافظ را در شمار آثار مناسب برای هم سن وسالان خود دانسته و ۸۱/۷۲ درصدشان میزان سودمندی این سروده ها را برای نوجوانان زیاد و بسیار زیاد برشمرده بودند.
اسدی مهم ترین دلایلی را که نوجوانان برای علاقه مندی خود به شعرهای حافظ بیان کرده اند برشمرد و افزود: تنوع موضوعات زبان شیرین دلنشینی و آرامش بخش بودن شعرها دریافتنی بودن معنی بسیاری از بیت ها منطبق بودن اشعار با واقعیت جهان و زندگی پرمفهوم بودن آنها ارزشمندی پندها و نشان دادن راه ورسم درست زندگی به خواننده.
وی خاطر نشان کرد: بدیهی است منظور از امکانِ بهره مندی نوجوانان از دیوان حافظ درک تمام وکمال ظرافت ها و پیچیدگی های لفظی و معنوی این اثر از سوی آنان نیست؛ مقصود آن است که مشترکاتِ مفهومی بخشی از سروده های حافظ با ویژگی هایی از دوره نوجوانی می تواند این اثر را در شمار آن دسته از آثار کهن ادب فارسی قرار دهد که قابلیت ارائه به نوجوانان را دارند. درک لایه نخست بسیاری از بیت های حافظ برای نوجوانان امکان پذیر است و هرچه دانش زبانی و ادبی نوجوان و توانایی درک مطلب او در طول دوران تحصیل و پشت سرگذاشتن سال های آغازین دوره نوجوانی بیشتر شود میزان درک و دریافت و بهره مندی او از شعر حافظ نیز می تواند افزایش یابد.
به نقل از روابط عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF) اسدی اضافه کرد: افزون بر این همان گونه که در دهه های اخیر شکل گیری آثار ادبی (بازنویسی بازآفرینی و …) و هنری (پویانمایی و …) بر اساس آثاری همچون شاهنامه کلیله ودمنه بوستان گلستان خمسه نظامی منطق الطیر مثنوی و … موجب بیشترشدن آشنایی و پیوند نوجوانان با این متون و درک و بهره مندی آنان از ادبیات کهن فارسی شده شکل گیری آثاری با محوریت اشعار حافظ نیز می تواند چنین نتایجی در بر داشته باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد این قابلیت در دیوان حافظ وجود دارد؛ اما تاکنون آن گونه که بایسته است به آن پرداخته نشده است.
این پژوهشگر درباره کاربرد پژوهش خود گفت: نتایج این پژوهش می تواند برای همه افراد و نهادهایی که در پیوند با نوجوانان هستند سودمند باشد. آنها می توانند با بهره گیری از ظرفیت های دیوان حافظ شیوه هایی تازه و متفاوت را در برنامه ریزی های آموزشی و تربیتی و خلق آثار ادبی و هنری برای نوجوانان تجربه کنند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: نوجوانان اثری مناسب زمان خود می خواهند؛ آنها خواهان آشنایی با حافظ و اثرش در قالب هایی نوتر و خلاقانه تر و مخصوص به خود هستند؛ ازاین رو زمانی می توانیم میان نوجوان و میراث نیاکانش پیوند برقرار کنیم که این گنجینه های ارزشمند را در بسته بندی زیبا و جذاب و متناسب با سلیقه اش به او هدیه دهیم و آن را به عنصری جاری و پویا در فضای تنفس و حیات نسل جوان تبدیل کنیم.
پایان خبر فصل24
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "واکاوی ظرفیت های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "واکاوی ظرفیت های دیوان حافظ برای ارائه به نوجوانان"، کلیک کنید.
