این جا تهرانه، قر و فر فراوانه / پرسه در خیابان های تهران، آبان ۱۳۳۴

به گزارش خبرگزاری فصل24 حتما بدتان نمی آید بدانید که نزدیک به ۷۰ سال پیش در تهران آدم ها چطوری لباس می پوشیدند خیابان ها چه شکلی بودند و درکل در یک روز معمولی بر پایتخت چه می گذشت. کسی چه می داند شاید مثلا از گوشه ی ذهن خبرنگار مجله ی «سپید و سیاه» که در آبان ۱۳۳۴ در خیابان های تهران به راه افتاد و هر آن چه را دید به قلم آورد این هم گذر کرده باشد. ولی به هر نیت و با هر هدفی که به پرسه در خیابان های تهران و نوشتن دیده هایش پرداخت امروز گزارش میدانی آن روز او (سپید و سیاه/ ۱۴ آبان ۳۴) را که در پی خواهیم خواند احتمالا برای خیلی از ماها دل نشین دل نشین باشد.

آقاجون شهر شهر فرنگه از همه رنگه خوب تماشا کن عجب سیاحتی داره.

این دو تا زن چادر به سر را ببین که چه جور خودشان را سفت و محکم توی چادرسیاه پیچیده اند تا نامحرم آن ها رو نبینه. حتی چشم هاشون رو هم زیر چادر قایم کرده اند. معلوم نیست چطوری جلوی پاهاشون را نگاه می کنند. از تمام صورت شان فقط نوک دماغ هاشون بیرون است. این دو تا زن نمازخون و باخدا هستن.

حالا این جا رو نگاه کن! این ها هم دو تا زن اند و همشهری های دو زن اولی اند؛ اما ببین که چه جور سر و سینه و صورت شان را بیرون انداخته اند. هفت قلم آرایش کرده اند. لباس هاشان آستین نداره و بازوهای لخت شان رو همه کس می بینه! […] پاهاشون بی جوراب و کفش هاشون روباز است. آقاجان عجب سیاحتی داره. ببین این دو تا زن چقدر قر و اطوار می ریزند و برعکس دوتای اولی دل شون می خواد دل مردها و جوان ها را به چنگ بیارند. موهای آریش کرده شون را ببین گردن بندها و گوشواره های قشنگ شون را نگاه کن. اون چیزی که به دست شون گرفتن بهش می گند «کیف». هیچ کدوم از ملائکه ی آسمان نمی تونه به پای این زن های زیبا برسه. آقا جون من! تعجب نکن این چهار تا زنی که پشت سرهم دیدی توی یک اقلیم زندگی می کنند.

این جا را خوب تماشا کن؛ ببین این آقا پسر خودشو چه شکلی درآورده موهاش را این قدر بالا زده که انگار می خواد به عرش برسونه؛ مثل این که یخه ی پیراهنش رو از فولاد بریدن. گره ی فکلش رو نگاه کن! آدم وحشت می کنه. اون دستمال تاکرده ای رو هم که گذاشته توی جیب کوچیک کتش! بهش پوشت می گن. خوب برو تو بحر شلوار و کفش این بنده ی خدا. این هم بهت بگم که این آقا پسر پشت پا به همه چیز زده و توی دنیا فقط به عشق بازی و سیگار و چند تا کلمه ی فرنگی علاقه منده.

حالا دو قدم بیا بالاتر و این مرد دین دار را ببین! او هم سن جوان قبلی س فوقش چون ریش سیاه رنگی گذاشته پیرتر به نظر میاد. او از دنیا و مافیها فقط به خدا و پیغمبر و دستورهای آسمانی توجه داره صبح تا شوم عمامه ای به سرش می ذاره و عبایی به دوشش می اندازه و به مسجد و مجالس روضه خونی می ره. مردم این مرد رو «آخوند» صدا می زنند.  وقتی که جوون فکلی رو دیدی خیال کردی توی خیابون شانزه لیزه داری راه می ری و حالا که چشمت به این آخوند افتاده گمون می کنی که در شام و نجف و قمی.

آقاجون من این ها که چیزی نیست من الان تو را به سرزمین فراعنه می برم. این مردک کوسه را نگاه کن که فینه ی قرمزی به سرش گذاشته و دم دکان نجاری داره صحبت می کنه. مثل این که همین الانه از کشور مصر فرار کرده و به این جا اومده. اما نه عزیزم این طور نیست. جد و آباد این مرد توی همین خاک پاک ایرون به دنیا اومدن. خودش هم مال این سرزمینه. حالا چرا به شکل مصری ها درآمده خدا می دونه و بس. شاید بیکاری به سرش زده و شاید شنیده که این جا تهرانه و قر و فر فراوانه.

حالا به سر یکی از چهارراه ها رسیده ایم. بذار یه دقه وایسیم و صحنه ای این جا را تماشا کنیم. این جا رو نگاه کن! یک گله الاغ باربر با صاحب شون دارند رد می شوند. این الاغ ها گچ یا خاک و یا چیزهای دیگری رو روی کول شون می گذارند و از این جا به آن جا می برند. حالا که شما اون ها را به این وضعیت دیدید خیال می کنید در عهد دقیانوس زندگی می کنید. از قوه ی بخار و برق خبری نیست و سر و کار مردم با چهارپاهاست. چند قدم که می آیید بالاتر می بینید که این جا هم یک گله گوسفند و بعد هم یک دسته بوقلمون رو از این ور خیابون به اون ور می برند دیگه شک و تردید رو کنار می گذارید.

اما زود قضاوت نکنید. این جا رو ببین! یک دسته از ماشین های عالی و شیک از اون ماشین هایی که آدم می خواد وایسه و اونا رو تماشا کنه پشت سر هم صف کشیدن و دارند از خیابون ها رد می شن. چشم هات رو به هم نمال خواب نمی بینی؛ شهر فرنگ را توی بیداری تماشا می کنی. این همه ماشین قشنگ و خوشگل رو از فرنگ آوردن. اون هایی [که] به فرنگ رفتن می گند خود فرنگی ها همچین ماشین هایی ندارند. حالا با یک چشم به هم زدن از عهد دقیانوس می پری توی عصر اتم. دیگه خبری از چهارپاها نمی بینی اما باز این رو هم باید بدونی که همه ی این تصویرها مال تهران قرن بیستمه!

این جا را خوب تماشا کن؛ عجب سیاحتی داره! در گوشه ای از خیابون پای یک درخت چند تا پیرمرد نشسته اند و دارند چای می خورند. این هم یک جور از کافه های شهر تهرونه نه سقف داره نه دیوار. میز و صندلی هاش عبارت اند از چند تا چوب های کلفت که به هم چسبیده شده اند. صاحب این کافه که اسمش چای دارچینه اون بالا نشسته و از مشتری هاش پذیرایی می کنه. چیزهایی که مشتری ها در این جا می خورند از چای ترش و چای دارچین تجاوز نمی کنه.

حالا بیا بالاتر و این یکی رو ببین. این هم یک جور کافه ایست که در یک خیابون پرجمعیت قرار گرفته. مشتری هایش همه پول دارند و نشستن و پا شدن شون دست کم هفتاد هشتاد تومن خرج برمی داره. صاحب کافه رو ببین که برای خاطر مشتری هاش چه ارکستر و چه رقاصه ای آورده.

روی میزها را نگاه کن! همه جور مشروب عالی و گران قیمت چیده شده. سرها همه گرم و بوی مطبوع خوراک های لذیذ توی کافه پیچیده. مشتری های این کافه رو با اون که الانه دیدی مقایسه کن. هیچ باورت میاد که این دو تا رو توی یک شهر می بینی؟ اما باز هم تعجب نکن این صحنه ها یکی دوتا نیست. چند قدم بیا بالاتر.

این جا را نگاه کن! عجب تماشایی داره. ببین این حمال با چه زحمتی این بار را روی دوشش گذاشته و عرق ریزون خودش را به جلو می کشونه! مثل اینه که با هر قدمی که ور می داره حس می کنه زیر آوار مونده. باری که روی کول این حماله خیلی بیش تر از اونه که بتونه حمل کنه.

حالا این جا رو ببین! این آقای شیک پوش دم دکان میوه فروشی وایساده با تحکم ارد می ده تا براش دو تا هندونه بکشن. میوه فروش دو تا هندونه ی خوب سوا می کنه و می کشه. در دست آقای شیک پوش هیچ چیز نیست ولی او عارش میاد هندونه ها را به دست بگیره. اگه با یک دستش نمی تونه دو تا هندونه به خونش ببره با دو دستش به راحتی می تونه. ولی او اهل این حرف ها نیست. شأن و مقامش خیلی بیش تر از اونه که توی خیابون و پیش مردم میوه به دستش بگیره. رو می کنه به یک پسر ولگرد و می گه: «آقای پسر! این دو تا هندونه رو بگیر بیار.» خودش از جلو و پسرک ولگرد با دو تا هندونه ی دستش به دنبال او راه می افته.

آقاجون بیا و این جا را تماشا کن! یک مشت بچه ی پابرهنه و بی چاره دور یک کاسب حلقه زدن و با ده شی [ده شاهی] که در دست دارند دودل اند که از این کاسب زولبیا بخرند یا سوهون قم یا شوکولات کشی. چند تا از این بچه ها هم اصلا پولی در دست شون نیست اما با چشم هاشون می خواند هرچی که روی چرخ کاسب می بینند ببلعند. این ها نمونه ای از بچه های شهر تهران اند. پدر و مادرشون اگر پدر و مادری داشته باشند این ها را توی کوچه و خیابون ول کردن و به امان خدا سپردند.

برگرد و اون ور خیابون را ببین! سر کوچه را تماشا کن که چه ماشین شیکی وایساده و یکی یکی بچه ها رو سوار می کنه. این ماشین مال یکی از کودکستان های همین شهره. خوب تماشا کن؛ الان داره یک بچه ی نازک نارنجی را سوار می کنه. او زن چادری که دست بچه رو گرفته و داره می ذارتش توی ماشین کلفت مخصوصشه. مادر این بچه حتی از دم خونش تا سر کوچه بچه ی خودشو تنها نفرستاده.

حالا که چند نمونه از آدم ها و حیون ها رو دیدی بیا سری هم به خونه های این شهر بزن. توی این گود رو نگاه کن که چه جور چند تا از آدم های کوچک و بزرگ با سر ووضع کثیف و آلوده زندگی می کنند. این جا خونه ی این آدم هاست.

وسایل زندگی شون هم جز یک مشت خورده آشغال چیز دیگه ای نیست. حالا بیا این جا رو ببین. این کاخ چندطبقه و بزرگ هم مال یکی از آدم های شهر تهرونه. از قیمتش نپرس که اگه بگم شاخ درمیاری. آدم هایی که توی این خونه ی باعظمت زندگی می کنن اتاق خواب شون جداس اتاق خوراک خوری شون جداست اتاق پذیرایی شون جداس و اتاق مطالعه شون جداس. خلاصه واسه ی هر چیزی یک اتاق به خصوص دارن شاید بعضی هاشون هم واسه نفس کشیدن یه اتاق علیحده داشته باشن!

بله آقاجونِ من این شهر شهر فرنگه و از همه رنگه. اگه بخوای همش رو سیاحت کنی یک عمر طول می کشه. همین قدر بدون که هر عکسی که دلت بخواد توی اون می تونی ببینی و هر قوم و قبیله و عشیره و صاحب هر دین و مسلک و مذهب و عقیده ای که مایل باشی در آن تماشا می کنی.

۲۵۹