معرفی فیلم سوسپیریا (Suspiria) – ۱۹۷۷

معرفی فیلم سوسپیریا (Suspiria) محصول ۱۹۷۷، شاهکاری از داریو آرجنتو است که شما را به دل یک آکادمی رقص مرموز و ترسناک در آلمان می برد، جایی که یک دانشجوی باله آمریکایی متوجه می شود این مکان تحت سلطه یک محفل جادوگران مخوف است.

اگه دنبال یه فیلم ترسناک هنری و متفاوت می گردی که تا مدت ها از ذهنت بیرون نره، «سوسپیریا» سال ۱۹۷۷ رو باید ببینی. این فیلم، ساخته دست داریو آرجنتو، کارگردان افسانه ای ایتالیایی، فقط یه فیلم ترسناک معمولی نیست؛ یه تجربه بصری و شنیداری عجیبه که حسابی غافلگیرت می کنه. من خودم که اصلاً اهل فیلم های ترسناک نیستم و خیلی هاشون اذیتم می کنن، اما این یکی یه چیز دیگه بود. بعد از اینکه بازسازی ۲۰۱۸ «سوسپیریا» با اون همه سر و صدا و اسم های بزرگ مثل تیلدا سوئینتون و تام یورک اومد، وسوسه شدم که اصل ماجرا رو ببینم. برای همین، یه شب نشستم پای نسخه ۱۹۷۷ و واقعاً حس کردم وارد یه دنیای کابوس وار شدم. این فیلم نه تنها یه کلاسیک تو ژانر وحشته، بلکه هنوز هم بعد از این همه سال، حرف های زیادی برای گفتن داره و کلی الهام بخش کارگردان های دیگه بوده. بیا با هم بریم ببینیم چی شده که این فیلم اینقدر خاص و ماندگار شده.

چرا سوسپیریا (۱۹۷۷) رو باید دید؟

خب، شاید بپرسی چرا باید به جای نسخه جدید، برم سراغ یه فیلم قدیمی از سال ۱۹۷۷؟ راستش رو بخوای، «سوسپیریا» اورجینال یه جوریه که هیچ فیلم دیگه ای نمی تونه جایگزینش بشه. این فیلم یه امضای خاص از داریو آرجنتو رو داره که تو هیچ اثر دیگه ای نمی تونی پیدا کنی. یه جور وحشت روان شناختی که بیشتر از اینکه با جامپ اسکیرهای لحظه ای بترسوندت، با اتمسفر و فضای عجیبش می ره زیر پوستت. اگه بازسازی ۲۰۱۸ «سوسپیریا» رو دیدی یا فقط اسمش رو شنیدی، حتماً باید برگردی به ریشه ها و این شاهکار رو ببینی تا بفهمی اصل «سوسپیریا» چی بوده که اینقدر تو تاریخ سینما تاثیرگذار شده. این فیلم یه کالت کلاسیک به تمام معناست.

داستان مخوف سوسپیریا: باله، جادو و رازهای تاریک آکادمی

تصور کن تو یه شب بارونی و طوفانی، تو یه کشور غریبه، تازه رسیدی به یه آکادمی رقص معتبر. ولی از همون لحظه اول حس می کنی یه جای کار می لنگه. «سوسپیریا» دقیقاً با همین حس شروع میشه و تو رو می کشونه تو یه داستان پر از رمز و راز و وحشت.

ورود به دنیای کابوس وار: سوزی بنیون در آکادمی رقص

سوزی بنیون، یه دختر آمریکایی که برای ادامه تحصیل باله میاد فرایبورگ آلمان و می خواد وارد آکادمی رقص «تانز» بشه. اما از همون اول ورودش با یه صحنه عجیب روبرو میشه؛ یه دختر وحشت زده که از آکادمی فرار می کنه. سوزی نمی تونه وارد بشه و مجبور میشه اون شب رو بیرون بمونه. صبح روز بعد که برمی گرده، کم کم با محیط آکادمی آشنا میشه. ولی انگار یه چیز نامرئی و مرموز تو هوا موج میزنه. موسیقی فیلم از همینجا شروع می کنه به کوبیدن و حسابی تو رو آماده یه تجربه ترسناک می کنه.

قتل های مرموز و پرده برداری از یک توطئه

بعد از ورود سوزی، قتل های وحشتناکی توی آکادمی شروع میشه. یکی از دانش آموزها به طرز فجیعی کشته میشه و همین باعث میشه که سوزی شک کنه. اون شروع می کنه به دنبال حقیقت گشتن و هر قدم که برمیداره، به یه لایه تاریک تر از رازهای آکادمی نزدیک تر میشه. این قتل ها فقط برای ترسوندن نیستن، بلکه مثل یه پازل، تکه هایی از یه توطئه بزرگ تر رو به نمایش میذارن.

رویارویی با حقیقت: انجمن جادوگران و مادر آهسته

کم کم سوزی می فهمه که این آکادمی رقص، فقط یه مدرسه معمولی نیست؛ یه پوشش برای یه محفل مخوف از جادوگرانه. رهبر این محفل، مادر آهسته (Mater Suspiriorum) یکی از سه مادر جادوگر افسانه ایه که توماس دی کوئینسی تو مقاله اش بهشون اشاره کرده. سوزی خودش رو وسط یه جنگ باستانی بین نیروهای خیر و شر می بینه که تو یه محیط به ظاهر معصومانه آکادمی پنهان شده.

پایان خونین و رهایی

اوج داستان جاییه که سوزی باید با حقیقت روبه رو بشه و برای بقای خودش بجنگه. اون با مادر آهسته روبرو میشه و تو یه رویارویی پر از خشونت و خون، موفق میشه این نیروی شیطانی رو از بین ببره. با مرگ مادر آهسته، کل آکادمی شروع به فروپاشی می کنه و سوزی می تونه از این کابوس فرار کنه. پایان فیلم یه جور حس رهایی رو میده، اما با یه طعم تلخ و به یاد موندنی از وحشت.

تیم سازنده و بازیگران: ستاره های پشت و جلوی دوربین

پشت هر فیلم موفقی، یه تیم حرفه ای و با استعداد هست. «سوسپیریا» هم از این قاعده مستثنی نیست و کارگردان و عواملش واقعاً شاهکار کردن.

کارگردانی داریو آرجنتو: پادشاه وحشت ایتالیا

داریو آرجنتو رو به عنوان پادشاه وحشت ایتالیا می شناسن و خب، بی دلیل هم نیست. سبک کارگردانیش واقعاً منحصر به فرده؛ استفاده دیوانه وار از رنگ ها، نورپردازی های عجیب و غریب و صحنه سازی هایی که حسابی تو رو تو خودشون غرق می کنن. خودش میگه که برای الهام گرفتن، به قصه های پریان و حتی نظریه های یونگ نگاه می کرده. یه نقل قول معروف ازش هست که میگه: من زن ها را دوست دارم، مخصوصاً زن های زیبا را… اگر که اندام و چهره ی زیبایی داشته باشند، ترجیح می دهم کشته شدن آن ها را به جای یک زن زشت یا یک مرد تماشا کنم. نیازی ندارم خودم را برای این مسئله به کسی توجیه کنم. این حرف ها شاید بحث برانگیز باشن، ولی نشون میدن که آرجنتو چقدر تو کارش جسور بوده.

بازیگران اصلی و نقش های کلیدی

• جسیکا هارپر در نقش سوزی بنیون: بازیگر اصلی فیلمه که نقش دانش آموز آمریکایی رو بازی می کنه. انتخابش بر اساس بازی در فیلم «شبح بهشت» برای آرجنتو جالب بوده.
• آلیدا والی و جوآن بنت: دو بازیگر کهنه کار سینما که حضورشون به فیلم اعتبار خاصی داده.
• اودو کیر: تو یه نقش فرعی ولی به یاد ماندنی.

اون زمان تو ایتالیا یه رسم بود که صداگذاری فیلم ها رو بعداً تو استودیو انجام می دادن، برای همین ممکنه گاهی حس کنی دیالوگ ها یه کم تصنعی به نظر میرسن، ولی خب این جزئی از جذابیت سینمای اون دوره ایتالیاست.

موسیقی گابلین (Goblin): ضربان قلب ترس

اگه فیلم «سوسپیریا» رو دیدی و موسیقی متن اون رو نشنیدی، باید بگم نصف لذت فیلم رو از دست دادی! گروه پراگرسیو راک ایتالیایی «گابلین» کار ساخت موسیقی رو به عهده داشته و باید بگم واقعاً شاهکار کردن. موسیقی این فیلم انقدر تاثیرگذاره که بعضیا میگن اگه فیلم دیالوگ هم نداشت، باز هم با همین موسیقی و جلوه های بصری می تونست مخاطب رو بترسونه. این موسیقی نه تنها فضای وهم آلود فیلم رو کامل می کنه، بلکه خودش به تنهایی یه اثر هنریه و تو تاریخ موسیقی متن سینما جایگاه ویژه ای داره.

موسیقی «سوسپیریا» ساخته گروه گابلین، یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین ساندترک های تاریخ سینمای وحشته که تا سال ها بعد هم الهام بخش هنرمندان زیادی بوده.

عناصر برجسته سوسپیریا که آن را جاودانه کرد

«سوسپیریا» فقط با داستانش معروف نشده، بلکه یه سری ویژگی های بصری و سبکی داره که واقعاً از بقیه فیلم ها متمایزش می کنه.

جشن رنگ ها و نورپردازی بی نظیر: زیبایی بصری کابوس

یکی از چشمگیرترین چیزها تو «سوسپیریا»، استفاده جسورانه و استادانه از رنگ هاست. آرجنتو و مدیر فیلمبرداریش، لوسیانو توولی، عمداً از رنگ های اصلی (قرمز، آبی، سبز) با کنتراست های شدید استفاده کردن تا یه فضای غیرواقعی، رویایی و کابوس وار بسازن. خودشون میگفتن هدفشون این بوده که رنگ ها رو مثل «سفیدبرفی» والت دیزنی بازسازی کنن، یعنی رنگ هایی که فاقد سایه های ظریف و بدون ظرافت – مثل کارتون های بریده بریده باشن. این استفاده از فرآیند تکنی کالر باعث شده که رنگ ها زنده تر و اشباع تر باشن و حس وحشت رو دوچندان کنن. هر فریم از فیلم مثل یه نقاشی هنریه که تو رو به یه دنیای دیگه می بره.

ژانر جیالو (Giallo) و امضای آرجنتو

«سوسپیریا» یه نمونه برجسته از ژانر جیالو هستش. جیالو تو ایتالیایی یعنی زرد و این اسم از رمان های پلیسی و ترسناک کاغذی ارزون قیمت با جلد زرد گرفته شده. فیلم های جیالو معمولاً ترکیبی از رمز و راز، خشونت گرافیکی و یه سبک بصری خیلی خاص دارن. آرجنتو یکی از استادان این ژانره و «سوسپیریا» یکی از بهترین کارهای اونه. خیلی ها معتقدن که جیالو، و خصوصاً «سوسپیریا»، تاثیر زیادی روی ژانر اسلشر تو سینمای آمریکا گذاشته و کلی فیلم ساز رو بعد خودش الهام بخش بوده.

واکنش منتقدان و جایگاه فیلم در گذر زمان

وقتی «سوسپیریا» اکران شد، مثل هر اثر هنری بزرگی، با واکنش های مختلفی روبرو شد. بعضیا عاشقش شدن و بعضیا هم سر و صدا کردن.

نقدهای اولیه و جنجال ها

منتقدان اولیه نظرهای متفاوتی داشتن. خیلی ها سبک بصری فیلم رو تحسین کردن، اما بعضیا هم به داستان یا صداگذاری ایراد گرفتن. مثلاً ژانت ماسلین از نیویورک تایمز نوشت که فیلم جذابیت های کمی داره، هرچند ممکنه برای بینندگان حساس کاملاً از دست بره. ژان سیسکل از شیکاگو تریبیون هم گفت که بازی جسیکا هارپر (سوزی) فقط به گوشه نشینی و ترسیدن محدود شده. ولی خب، بعضی ها هم مثل دیو کر از شیکاگو ریدر فیلم رو تحسین کردن و گفتن: آرجنتو برای جلوه هایش انقدر سخت کار می کنه که بی ادبی است اگه یه کم نترسیم. فیلم حتی تو آمریکا هشت دقیقه هم سانسور شد تا بتونه با رده بندی R اکران بشه.

میراث سوسپیریا: از فیلم کالت تا الهام بخش سینمای وحشت

با گذشت زمان، «سوسپیریا» از یه فیلم جنجالی به یه کالت کلاسیک واقعی تبدیل شد. الان دیگه کسی نمی تونه منکر تاثیرگذاری عظیم این فیلم روی سینمای وحشت باشه. تو فهرست های زیادی از بهترین فیلم های ترسناک تاریخ اسمش رو می بینی. منتقدین و تاریخ دانان سینما ازش به خاطر استفاده هنرمندانه از رنگ ها و طراحی صحنه شاهکارش تعریف و تمجید می کنن. جان کنث مویر، منتقد سینما میگه: تک تک فریم های سوسپیریا با یک دقت هنری و بی نظیر به رنگ ها ساخته شده است. این فیلم واقعاً یه نقطه عطف تو سینمای وحشت ایتالیا و کل سینمای جهانه.

«سوسپیریا» نه تنها یک فیلم ترسناک، بلکه یک تجربه هنری بی بدیله که با ترکیب رنگ، موسیقی و فضای کابوس وار، بیننده رو تا مدت ها درگیر خودش می کنه.

سوسپیریا (۱۹۷۷) در مقابل سوسپیریا (۲۰۱۸): مقایسه ای ضروری

وقتی یه فیلم کلاسیک بازسازی میشه، همیشه این سوال پیش میاد که کدوم بهتره؟ خب، «سوسپیریا» هم از این قاعده مستثنی نیست. نسخه ۲۰۱۸ ساخته لوکا گوادانینو یه جورایی ادای دین به نسخه اصلیه، ولی با رویکردی کاملاً متفاوت.

اگه بخوام خیلی خلاصه بگم، نسخه ۱۹۷۷ بیشتر روی حس و حال بصری و القای وحشت از طریق رنگ و موسیقی تمرکز داره، یه جور کابوس بصریه. در حالی که نسخه ۲۰۱۸ داستان رو عمیق تر می کنه، تم های سیاسی و اجتماعی رو وارد می کنه و فضای کلیش جدی تر و سردتره. هر دو فیلم تو ژانر وحشت هستن، اما هر کدوم تجربه ای متفاوت رو بهت میدن. پس اگه یکی رو دیدی، دلیل نمیشه اون یکی رو نبینی. هر دو ارزش دیدن دارن و هر کدوم به نوع خودشون شاهکارن.

جوایز و افتخارات

«سوسپیریا» (۱۹۷۷) شاید همون اول کلی جایزه نبرده باشه، ولی با گذشت زمان، ارزشش بیشتر و بیشتر شناخته شد و کلی افتخار کسب کرد:

• نامزد جایزه ساترن برای بهترین بازیگر نقش مکمل زن (جوآن بنت) در سال ۱۹۷۸.
• نامزد جایزه ساترن برای بهترین انتشار دی وی دی فیلم کلاسیک در سال ۲۰۰۲.
• برنده جایزه راندو هاتون کلاسیک هارور در سال ۲۰۱۸ در چندین بخش از جمله:
  • بهترین دی وی دی/بلوری
  • بهترین بازسازی
  • بهترین تفسیر دی وی دی
  • بهترین بخش اضافی دی وی دی (مستند آهی از اعماق: ۴۰ سال سوسپیریا)

این جوایز نشون میدن که این فیلم چقدر تو گذر زمان مورد توجه قرار گرفته و چه تاثیر عمیقی روی طرفدارهای ژانر وحشت گذاشته.

سخن پایانی: تجربه ای که نباید از دست داد

حالا که تا اینجا اومدیم، فکر کنم دیگه متوجه شدی که «سوسپیریا» (۱۹۷۷) فقط یه فیلم ترسناک معمولی نیست؛ یه پدیده سینماییه. اگه دنبال یه فیلم می گردی که حسابی غافلگیرت کنه، چشمت رو از لحاظ بصری نوازش بده و با موسیقی اش روحت رو بلرزونه، این فیلم رو از دست نده. یه تجربه ناب از سینمای هنری وحشت ایتالیا که حتی بعد از دیدنش هم تا مدت ها تو ذهنت می مونه. پس اگه دل و جراتش رو داری، حتماً «سوسپیریا» رو ببین و اجازه بده وارد دنیای کابوس وار داریو آرجنتو بشی. قول میدم پشیمون نمیشی!