اعتراض ثالث اجرایی چیست

اعتراض ثالث اجرایی راهی قانونی برای افرادی است که مالشان به اشتباه در جریان یک پرونده قضایی توقیف شده است تا این توقیف را برطرف کنند. این دعوا به شما اجازه می دهد از حقتان دفاع کرده و اموالتان را پس بگیرید.

تاحالا شده فکر کنید «مال من چطور توقیف شده، درحالی که من اصلاً طرف اون دعوا نبودم؟» یا شاید هم به عنوان یکی از طرفین اصلی دعوا، با این وضعیت روبرو شدید که مال کسی دیگه به اشتباه توقیف شده. باور کنید این اتفاق ها کم نیست. در دنیای پیچیده قوانین و دعاوی حقوقی، گاهی اوقات بدون اینکه خودمان خبر داشته باشیم یا دخالتی داشته باشیم، دارایی هایمان گرفتار یک پرونده قضایی می شوند؛ پرونده ای که اصلاً ربطی به ما ندارد!

تصور کنید ماشین شما را توقیف کرده اند چون صاحب قبلی اش بدهکار بوده و شما خبر نداشتید یا حتی خانه ای که تازه خریده اید، به خاطر بدهی فروشنده، گرفتار حکم توقیف شده است. در چنین شرایطی، خیلی طبیعی است که آدم کلافه و سردرگم شود. اینجا دقیقاً جایی است که پای «اعتراض ثالث اجرایی» به میان می آید. یک مسیر قانونی که به شما کمک می کند تا نفس راحتی بکشید و از حق و مال خودتان دفاع کنید. این دعوا، در واقع یک سپر دفاعی قوی برای اشخاص ثالث است تا از حقوقشان در برابر اقدامات اجرایی که به ناحق بر اموالشان صورت گرفته، محافظت کنند. در ادامه این مطلب، می خواهیم به زبان ساده و خودمانی توضیح دهیم که این دعوا چیست، چطور باید آن را مطرح کنید، چه مدارکی لازم است و کلاً چطوری می توانید از شر این گرفتاری خلاص شوید. پس با ما همراه باشید تا تمامی ابعاد اعتراض ثالث اجرایی را با هم بررسی کنیم.

اعتراض ثالث اجرایی چیست؟ (تعریف و مفهوم جامع)

ببینید، اصل مهمی در قانون وجود دارد که می گوید حکم دادگاه فقط برای همان کسانی است که تو دادگاه دعوا داشته اند. یعنی اگه من و شما تو دادگاه هستیم و دادگاه حکمی صادر می کنه، این حکم فقط برای من و شما اعتبار داره، نه برای یه نفر دیگه که اصلاً تو اون دعوا نبوده. حالا فرض کنید دادگاه حکمی صادر کرده و در راستای اجرای اون حکم، یه مالی توقیف شده. اما این مال توقیف شده، اصلاً مال طرفین دعوا نیست، بلکه مال یه شخص ثالثه که بیچاره خبر از هیچ جا نداره!

اینجاست که پای اعتراض ثالث اجرایی به میان می آید. این یعنی چی؟ طبق ماده 146 قانون اجرای احکام مدنی، اگه شما یه شخص ثالث هستید و ادعا می کنید مالی که توقیف شده (چه منقول مثل ماشین و پول، چه غیرمنقول مثل زمین و خونه)، مال شماست و شما از این موضوع خبر نداشتید، می تونید به این توقیف اعتراض کنید. این دعوا، در واقع اعتراض به «اجرا»ی حکم هست، نه به خود «حکم» اصلی دادگاه. یعنی شما نمیگی حکم دادگاه اشتباهه، میگی توقیف مال من اشتباهه و این مال مال شما نیست.

یه نکته مهم دیگه اینکه، اعتراض ثالث اجرایی فقط برای مرحله ای نیست که حکم قطعی شده. گاهی اوقات ممکنه قبل از صدور حکم نهایی، دادگاه یه «قرار تامین خواسته» صادر کنه و مالی رو توقیف کنه تا طرفین دعوا نتونن مال و اموالشون رو جابجا کنن. در این حالت هم اگه اون مال متعلق به شما باشه، می تونید اعتراض ثالث اجرایی کنید و از حق خودتون دفاع کنید. پس یادتون باشه، این اعتراض یه جور دعوای مالی محسوب میشه و فقط برای مال های منقول (مثل پول نقد، ماشین، وسایل خانه) و غیرمنقول (مثل زمین، ساختمان) کاربرد داره.

خیلی ها اعتراض ثالث اجرایی رو با «اعتراض ثالث اصلی» یا «اعتراض ثالث طاری» اشتباه می گیرن. تفاوتشون چیه؟ خیلی ساده بگم: اعتراض ثالث اصلی مربوط به خودِ حکم دادگاهه، یعنی شخص ثالث میگه این حکم کلاً اشتباهه و به حقوق من ضرر می زنه. اعتراض ثالث طاری هم همینطور، ولی در حین رسیدگی به یه دعوای دیگه مطرح میشه. اما اعتراض ثالث اجرایی، فقط و فقط به توقیف یک مال در مرحله اجرا مربوط میشه. یعنی اصلاً کاری به اینکه کی برنده شده یا کی باخته نداره، فقط میگه این مال توقیف شده، مال من است و باید رفع توقیف بشه.

شرایط طرح دعوای اعتراض ثالث اجرایی (بررسی جزئیات مواد 146 و 147 ق.ا.ا.م)

خب، حالا که فهمیدیم اعتراض ثالث اجرایی چیست، حتماً می پرسید هر کسی می تونه این دعوا رو مطرح کنه؟ معلومه که نه! این دعوا هم مثل بقیه دعواهای حقوقی، شرایط خاص خودش رو داره که اگه نباشه، دادگاه بهش رسیدگی نمی کنه. مهم ترین این شرایط رو طبق ماده 146 و 147 قانون اجرای احکام مدنی با هم مرور می کنیم:

1. عدم دخالت شخص ثالث در دعوای اصلی

اولین و مهم ترین شرط اینه که شما (به عنوان شخص ثالث) اصلاً و ابداً نباید تو اون پرونده اصلی که منجر به توقیف مال شده، دخالتی داشته باشید. یعنی نباید خواهان، خوانده، یا حتی یه طرف دیگه تو اون دعوا باشید. اگه شما خودتون طرف دعوا بودید و حالا مال تون توقیف شده، دیگه نمی تونید اعتراض ثالث اجرایی کنید. در واقع این دعوا برای کسانی طراحی شده که کلاً غریبه اند و بی خبر از همه جا، اموالشون گرفتار شده.

2. ادعای حق بر مال توقیف شده

همین که بگید «مال من توقیف شده» کافی نیست، باید ثابت کنید که شما واقعاً مالک اون مال هستید یا به نحوی بر اون حق دارید. این حق می تونه مالکیت باشه، یا حق ارتفاق، یا حق انتفاع. مثلاً فرض کنید یه ملک توقیف شده و شما ادعا می کنید این ملک مال شماست. چطور ثابت می کنید؟ با مدارک!

• سند رسمی: اگه شما برای ادعای حق خودتون، سند رسمی (مثل سند مالکیت محضری برای ملک یا برگ سبز خودرو برای ماشین) داشته باشید که تاریخ صدور یا تنظیمش قبل از تاریخ توقیف مال باشه، کارتون خیلی راحت تره. ماده 146 قانون اجرای احکام مدنی این موضوع رو مشخص کرده و میگه در این حالت، دادگاه سریعاً و بدون معطلی حکم به رفع توقیف میده. این یعنی شانس شما برای پس گرفتن مال تون خیلی بالا و سریع تره. پس سند رسمی مثل یه برگ برنده قویه!
• سند عادی: حالا اگه سند رسمی نداشته باشید چی؟ مثلاً یه مبایعه نامه (قولنامه) دستی یا یه سند عادی دیگه دارید؟ نگران نباشید، باز هم می تونید دعوا رو مطرح کنید. اما خب، کارتون یه کم سخت تر میشه. در این حالت، دادگاه باید بررسی دقیق تری انجام بده و شما باید بتونید ثابت کنید که سند عادی تون معتبره و حق با شماست. اینجا دیگه رفع توقیف فوری نیست و باید مراحل دادرسی طی بشه. در چنین شرایطی، دادگاه می تونه برای اینکه جلوی ضرر شما رو بگیره، یه «قرار توقیف عملیات اجرایی» صادر کنه تا فعلاً مال رو نفروشن تا تکلیف نهایی روشن بشه. این قرار خیلی مهمه و جلوی ضرر بیشتر رو می گیره.

3. زمان توقیف

مال باید در راستای اجرای یک حکم قطعی یا یک قرار تامین خواسته توقیف شده باشه. یعنی توقیف مال باید یک پایه و اساس قانونی داشته باشه، هرچند ممکنه این توقیف به اشتباه شامل مال شما شده باشه.

خلاصه اینکه، برای اینکه اعتراض ثالث اجرایی شما به نتیجه برسه، باید این سه تا شرط اصلی رو داشته باشید. اگه هر کدوم از اینا نباشه، متاسفانه پرونده تون پیش نمی ره. پس حواستون باشه که قبل از هر اقدامی، مدارک و شرایط خودتون رو حسابی چک کنید.

مراحل و نحوه طرح اعتراض ثالث اجرایی (گام به گام و کاربردی)

فرض کنید خدای نکرده، شما هم گرفتار این قضیه شدید و مال تون توقیف شده. حالا باید چیکار کنید؟ نگران نباشید، مراحلش رو با هم گام به گام پیش میریم تا بدونید چطوری باید اقدام کنید:

الف) نگارش و ثبت دادخواست

قدم اول اینه که باید یه «دادخواست اعتراض ثالث اجرایی» بنویسید. این دادخواست مثل یه نامه رسمی به دادگاهه که توش توضیح میدید چی شده و چی می خواید. تو این دادخواست، شما (یعنی شخص ثالث) میشید «خواهان» و طرفین اصلی پرونده (هم محکوم له و هم محکوم علیه) میشن «خواندگان». یادتون باشه که حتماً باید تو سامانه ثنا ثبت نام کرده باشید و بعد، با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواستتون رو ثبت کنید. تو این مرحله نیاز نیست خیلی وارد تشریفات آیین دادرسی مدنی بشید، چون ماده 147 قانون اجرای احکام مدنی این اجازه رو داده که شکایت شخص ثالث بدون این تشریفات بررسی بشه. اما لازمه که درخواست خودتون رو واضح و روشن مطرح کنید و تمام جزئیات رو بنویسید.

ب) مدارک لازم برای اعتراض ثالث اجرایی

بدون مدرک که نمیشه حرف زد! برای اینکه ادعاتون قبول بشه، باید یه سری مدارک رو همراه دادخواستتون ارائه بدید. این مدارک شامل موارد زیر میشه:

• مدارک هویتی: شناسنامه و کارت ملی شما (خواهان).
• مدارک اثبات حق: اصل یا کپی مصدق مدارکی که ثابت می کنه شما مالک هستید یا بر اون مال حق دارید. مثلاً اگه ملک توقیف شده، سند مالکیت، مبایعه نامه، اجاره نامه یا هر مدرکی که نشون بده شما صاحب مال هستید. اگه ماشینه، برگ سبز و مدارک خرید.
• مدارک پرونده اجرایی: اگه اطلاعاتی از پرونده اجرایی اصلی دارید (مثلاً شماره پرونده، شعبه دادگاه، تاریخ توقیف)، حتماً اون ها رو هم ارائه بدید. این اطلاعات به دادگاه کمک می کنه سریع تر به پرونده شما رسیدگی کنه.

ج) رسیدگی دادگاه

بعد از اینکه دادخواست و مدارکتون رو ثبت کردید، دادگاه:

1. ارسال ابلاغیه: اول یه ابلاغیه برای طرفین اصلی دعوا (محکوم له و محکوم علیه) می فرسته و اون ها رو از اعتراض شما باخبر می کنه.
2. چگونگی رسیدگی: دادگاه شروع می کنه به بررسی دلایل و مدارکی که شما و طرفین اصلی دعوا ارائه کردید. خیلی مهمه که دادگاه «تحقیقات مقتضی» انجام میده، یعنی هر چیزی که لازمه تا حقیقت روشن بشه رو بررسی می کنه. ممکنه از شما یا طرفین بخواد که برای توضیح بیشتر حاضر بشید.
3. صدور قرار توقیف عملیات اجرایی: اگه دادگاه بعد از بررسی های اولیه، دلایل شما رو برای ادعای مالکیت قوی تشخیص بده، یه «قرار توقیف عملیات اجرایی» صادر می کنه. این قرار یعنی اینکه فعلاً دست نگه دارید! عملیات توقیف و فروش مال متوقف میشه تا دادگاه به طور کامل و نهایی در مورد اعتراض شما تصمیم بگیره. این قرار برای شما که مال تون توقیف شده، مثل یه چراغ سبزه که نشون میده پرونده تون در مسیر درست قرار گرفته.
4. وضعیت اموال منقول: اگه مالی که توقیف شده، منقول باشه (مثلاً یه ماشین)، دادگاه می تونه از شما یه «تامین» (یه مبلغی به عنوان تضمین) بگیره و مال رو به شما تحویل بده تا تکلیف نهایی روشن بشه. این موضوع هم تو ماده 147 قانون اجرای احکام مدنی پیش بینی شده.
5. حکم نهایی: در نهایت، بعد از تمام بررسی ها، دادگاه حکم نهایی رو صادر می کنه. اگه حق رو به شما بده، حکم به «رفع توقیف» از مال توقیف شده میده و شما می تونید مال تون رو پس بگیرید. این حکم، یک حکم «اعلامی» هست، یعنی به محض صدور، اثرش رو میذاره و دیگه نیازی به صدور اجرائیه جدید نداره. اگه هم نتونید حقانیت خودتون رو ثابت کنید، دادگاه دعوای شما رو رد می کنه و توقیف مال ادامه پیدا می کنه.

د) امکان طرح دعوا پس از فروش مال

شاید بپرسید اگه مال توقیف شده، قبل از اینکه من خبردار بشم یا بتونم اعتراض کنم، فروخته شده باشه چی؟ آیا دیگه کاری نمیشه کرد؟ خوشبختانه نه! حتی اگه مال تون فروخته شده باشه، باز هم می تونید دادخواست اعتراض ثالث اجرایی رو مطرح کنید. در این حالت، اگه حق با شما ثابت بشه، حکم به ضرر کسی صادر میشه که اون مال رو از طریق اجرای احکام خریده یا طرفی که پول رو از فروش مال گرفته باید به شما خسارت بده. البته طبیعیه که پیگیری این پرونده ها بعد از فروش مال، پیچیده تر و زمان برتر میشه.

به طور کلی، فرایند اعتراض ثالث اجرایی یه جور راهکار حقوقی برای حفظ حقوق افرادیه که ناخواسته وارد یک دعوای حقوقی شده اند. اما خب، همونطور که دیدید، پیچیدگی های خاص خودش رو داره و اگه با یه وکیل متخصص مشورت کنید، خیلی بهتره.

مهلت اعتراض ثالث اجرایی (بررسی صراحت قانون و رویه عملی)

یکی از سوالات پرتکرار که همیشه پیش میاد، اینه که آیا برای طرح اعتراض ثالث اجرایی مهلت خاصی وجود داره؟ یعنی اگه دیر اقدام کنم، حقم از بین میره؟ این سوال خیلی مهمه، چون تو خیلی از دعاوی حقوقی، اگه تو زمان مشخصی اقدام نکنی، فرصت رو از دست میدی.

راستش رو بخواهید، طبق ماده 146 قانون اجرای احکام مدنی و همینطور رویه دادگاه ها، برای طرح اعتراض ثالث اجرایی مهلت خاصی پیش بینی نشده است. یعنی چی؟ یعنی شما هر وقت که از توقیف مال تون باخبر شدید، چه تو همون ابتدای کار و چه حتی بعد از اینکه مال توقیف شده و فروخته شده، می تونید دادخواست اعتراض ثالث اجرایی رو به دادگاه تقدیم کنید.

این خیلی خوبه، چون گاهی اوقات ممکنه آدم مدت ها بعد از توقیف مالش باخبر بشه. اما این موضوع به این معنی نیست که می تونید دست روی دست بگذارید و هر وقت دلتون خواست اقدام کنید! درسته که قانون مهلتی تعیین نکرده، ولی خب، هرچه زودتر برای رفع توقیف مال شخص ثالث اقدام کنید، هم دردسر کمتری دارید، هم اینکه جلوی ضرر و زیان احتمالی بیشتر رو می گیرید. مثلاً اگه مال تون منقول باشه و دادگاه تصمیم بگیره که اون رو به مزایده بذاره و بفروشه، اگه دیر بجنبید، ممکنه مال تون رو از دست بدید و بعداً مجبور بشید دنبال پولش برید که پروسه سخت تریه.

پس خلاصه کلام اینه که از نظر قانونی، مهلتی نیست، اما از نظر عقلانی و برای جلوگیری از مشکلات بیشتر، بهتره به محض اطلاع، فوراً اقدام کنید و دادخواست اعتراض به توقیف مال خودتون رو ثبت کنید تا دادگاه به پرونده شما رسیدگی کنه.

هزینه اعتراض ثالث اجرایی (بررسی جزئیات ماده 147 و تعرفه ها)

حتماً وقتی پای دادگاه و دعوای حقوقی میاد وسط، اولین چیزی که به ذهن خیلی ها می رسه، هزینه هاشه. طبیعیه که می خواهیم بدونیم برای اعتراض ثالث اجرایی چقدر باید پول خرج کنیم. این یه دغدغه کاملاً بجاست.

یه خبر خوب دارم! طبق ماده 147 قانون اجرای احکام مدنی، شکایت شخص ثالث (یعنی همین اعتراض ثالث اجرایی) از نظر هزینه دادرسی، نیاز به پرداخت مبلغی نداره. یعنی شما برای خودِ اصل دعوا و اینکه دادگاه بهش رسیدگی کنه، لازم نیست هزینه دادرسی بپردازید. این یه امتیاز بزرگه، چون هزینه های دادرسی گاهی می تونه خیلی زیاد باشه و برای بعضی ها بار مالی سنگینی ایجاد کنه.

اما یه نکته مهم هست که باید حواستون باشه. اینکه میگیم «هزینه دادرسی نداره»، به معنی این نیست که کلاً هیچ پولی خرج نمی کنید. نه! یه سری هزینه های جانبی هست که باید پرداخت بشن. مثلاً:

• هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: وقتی شما برای ثبت دادخواست به دفاتر خدمات قضایی مراجعه می کنید، باید یه مبلغی رو بابت خدمات اون دفتر پرداخت کنید. این هزینه، ربطی به هزینه دادرسی نداره و بابت خدماتی هست که اون دفتر به شما ارائه میده. معمولاً این هزینه ها مبلغ زیادی نیستن و هر سال توسط قوه قضائیه اعلام میشن (مثلاً در سال 1401 این هزینه برای اعتراض شخص ثالث به اجرای احکام مدنی، معادل 200 هزار ریال (20 هزار تومان) بود که البته هر سال ممکنه تغییر کنه).
• هزینه کارشناسی (در صورت لزوم): گاهی اوقات ممکنه دادگاه برای تشخیص دقیق تر موضوع، نیاز به نظر کارشناس (مثلاً کارشناس خط برای بررسی اسناد عادی یا کارشناس ملک برای قیمت گذاری) داشته باشه. در این صورت، هزینه کارشناسی هم باید پرداخت بشه.
• هزینه وکیل: اگه تصمیم بگیرید که برای پیگیری پرونده تون وکیل بگیرید (که شدیداً توصیه میشه)، باید حق الوکاله وکیل رو هم بپردازید. این دیگه بسته به توافق شما با وکیل داره.

پس یادتون باشه، هرچند برای اصل دعوای اعتراض ثالث اجرایی هزینه دادرسی مستقیمی ندارید، اما برای مراحل اداری و جانبی ممکنه مجبور به پرداخت مبالغی بشید. بهتره قبل از شروع کار، از هزینه های تقریبی تو دفاتر خدمات قضایی سوال کنید تا آمادگی داشته باشید.

اعتراض ثالث اجرایی کیفری (بررسی تطبیقی و مواد قانونی مرتبط)

تا اینجا هرچی گفتیم بیشتر در مورد دعواهای حقوقی و مدنی بود. یعنی وقتی تو یه پرونده حقوقی، مالی توقیف میشه و شخص ثالث اعتراض می کنه. اما آیا همین قواعد و همین دعوا، تو پرونده های کیفری هم کاربرد داره؟ مثلاً اگه کسی جرمی مرتکب شده و دادگاه برای وصول دیه یا رد مال، اموالش رو توقیف کرده، و حالا اون مال، مال شخص دیگه ای باشه چی؟

خوشبختانه بله! قانونگذار برای پرونده های کیفری هم این موضوع رو پیش بینی کرده. اعتراض ثالث اجرایی کیفری هم وجود داره و سازوکارش تا حد زیادی شبیه به همون اعتراض ثالث اجرایی حقوقیه. چطوری؟

ببینید، ماده 537 قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت میگه که مسئولیت اجرای احکام مربوط به ضبط و مصادره اموال، گرفتن وجه الکفاله یا وثیقه، جزای نقدی، وصول دیه و رد مال یا ضرر و زیان ناشی از جرم، با «معاونت اجرای احکام کیفری»ه. و نکته مهم تر، «تبصره» همین ماده میگه که اگه اجرای این دستورها یا رأی ها نیاز به توقیف یا فروش مال داشته باشه، تمامی عملیات اجرایی باید مطابق مقررات اجرای احکام مدنی انجام بشه.

علاوه بر این، ماده 111 قانون آیین دادرسی کیفری هم میگه که اگه دادگاه کیفری، قرار تامین خواسته صادر کرده باشه و مالی توقیف شده باشه، «اعتراض اشخاص ثالث» به توقیف اون مال (که ناشی از اجرای قرار تامین خواسته کیفری بوده)، مطابق مقررات قانون اجرای احکام مدنی رسیدگی میشه.

پس می بینیم که قانونگذار خیلی هوشمندانه، راه رو باز گذاشته. این یعنی اگه تو یه پرونده کیفری، مالی توقیف شد و شما به عنوان شخص ثالث مدعی مالکیت اون مال هستید، می تونید دقیقاً همون مراحلی رو که برای اعتراض ثالث اجرایی حقوقی گفتیم، طی کنید. یعنی باید دادخواست بدید، مدارک مالکیتتون رو ارائه بدید و دادگاه هم با همون شیوه و شیوه ای که در دعاوی حقوقی عمل می کنه، به اعتراض ثالث اجرایی کیفری شما رسیدگی خواهد کرد.

نتیجه این بخش اینه که فرقی نمی کنه توقیف مال شما در اثر یه دعوای حقوقی باشه یا یه دعوای کیفری. حق اعتراض و دفاع از مال تون برای شما محفوظه و می تونید با رعایت همون قواعدی که تا اینجا گفتیم، برای رفع توقیف مال شخص ثالث اقدام کنید.

صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض ثالث اجرایی (بر اساس قوانین و آرای وحدت رویه)

یه سوال خیلی مهم که پیش میاد اینه که دادخواست اعتراض ثالث اجرایی رو باید به کدوم دادگاه بفرستیم؟ یعنی «صلاحیت دادگاه در اعتراض ثالث اجرایی» با کدوم شعبه یا کدوم شهر هست؟ این یه بحث کمی فنی و حقوقیه، ولی سعی می کنیم خیلی ساده توضیح بدیم.

اصل کلی: دادگاه صادرکننده اجراییه

قاعده کلی و اصلی اینه که دادگاه صالح برای رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی، همون دادگاهی هست که «اجراییه» رو صادر کرده. به عبارت دیگه، دادگاهی که دستور توقیف مال رو داده یا حکم رو صادر کرده که بر اساس اون مال توقیف شده، باید به اعتراض شما هم رسیدگی کنه. این منطقی هم هست، چون اون دادگاه از کم و کیف پرونده اصلی و دلیل توقیف مال باخبره.

حالت های خاص و نیابت قضایی

گاهی اوقات اوضاع یه کم پیچیده تر میشه. فرض کنید دادگاهی در تهران حکمی صادر کرده، اما چون مال محکوم علیه در شهر شیراز هست، به دادگاه شیراز «نیابت قضایی» میده که عملیات اجرایی و توقیف مال رو انجام بده. حالا اگه تو شیراز، مامور اجرا به اشتباه مال شما رو توقیف کنه، اعتراض ثالث اجرایی رو باید کجا ببرید؟

1. اختلافات ناشی از اجرای حکم در صلاحیت دادگاه مجری نیابت (ماده 26 ق.ا.ا.م):

   اگه مشکل پیش آمده، صرفاً در حین اجرای حکم توسط دادگاهی که نیابت گرفته (دادگاه شیراز در مثال بالا) باشه، مثلاً مامور اجرا مال اشتباهی رو توقیف کرده باشه، اون وقت دادگاه مجری نیابت (شیراز) صلاحیت رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی رو داره. چون اشتباه در مرحله اجرای عملیات اجرایی رخ داده، نه در خودِ حکم اصلی. یعنی دادگاه شیراز که مسئول توقیف فیزیکی مال بوده، باید به اعتراض رسیدگی کنه.

2. اختلافات ناشی از اجمال یا ابهام در حکم:

   اما اگه اشکال پیش آمده، از خودِ حکم اصلی ناشی بشه، مثلاً حکم خیلی مبهم نوشته شده و همین ابهام باعث توقیف مال شما شده، اون وقت دادگاه صادرکننده حکم (دادگاه تهران) باید رسیدگی کنه. چون اون دادگاه باید ابهام حکم خودش رو برطرف کنه.

3. رای وحدت رویه شماره 802 مورخ 1399/09/18 هیات عمومی دیوان عالی کشور:

   حالا یه حالت خاص و خیلی مهم دیگه هم داریم که توسط دیوان عالی کشور مشخص شده. این رأی میگه: اگه دادگاه صادرکننده اجراییه (مثلاً دادگاه تهران) خودش به دادگاه دیگری (مثلاً دادگاه شیراز) نیابت بده که یه مال معین و مشخصی رو توقیف کنه، و بعداً همون مال توقیف بشه و شخص ثالث بهش اعتراض کنه، در این صورت، صلاحیت رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی با دادگاه معطی نیابت (دادگاه تهران) هست. چرا؟ چون در این حالت، دادگاه شیراز فقط یه مجری بوده و صرفاً چیزی رو که دادگاه تهران خواسته، انجام داده. یعنی تصمیم اصلی برای توقیف اون مال خاص، از تهران گرفته شده، نه از شیراز. این رای وحدت رویه خیلی مهم هست و نشون میده که دیوان عالی کشور بین حالتی که دادگاه مجری نیابت خودش اشتباه می کنه با حالتی که فقط دستور دادگاه معطی نیابت رو اجرا می کنه، تفاوت قائل شده.

خلاصه اینکه، تعیین صلاحیت دادگاه در اعتراض ثالث اجرایی یه کم ظریفه و بستگی به جزئیات پرونده داره. اگه پرونده شما شامل نیابت قضایی باشه، حتماً باید با یه وکیل متخصص مشورت کنید تا مطمئن بشید دادخواستتون رو به دادگاه صالح می فرستید و وقت و هزینه تون الکی هدر نمیره.

نمونه دادخواست اعتراض ثالث اجرایی

خب، تا اینجا درباره همه چیز صحبت کردیم، از تعریف و شرایط گرفته تا مراحل و هزینه ها. حالا نوبت میرسه به یه بخش کاربردی که خیلی ها دنبالش هستن: یه نمونه دادخواست اعتراض ثالث اجرایی. البته یادتون باشه این فقط یه الگوئه و باید حتماً جزئیات پرونده خودتون رو دقیق و کامل توش بنویسید.

در این نمونه دادخواست، فرض می کنیم شما یک خودرو رو با سند عادی (مبایعه نامه) خریداری کردید و حالا به خاطر بدهی فروشنده قبلی، ماشین تون توقیف شده:

بخش آغازین دادخواست (معمولاً در بالای فرم دادخواست دفاتر خدمات قضایی):

خواهان: [نام و نام خانوادگی شما (شخص ثالث)]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، شغل [شغل شما]، نشانی [آدرس کامل شما]

خواندگان:

1. [نام و نام خانوادگی محکوم علیه پرونده اصلی (مثلاً فروشنده قبلی خودرو)]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، شغل [شغل]، نشانی [آدرس کامل]
2. [نام و نام خانوادگی محکوم له پرونده اصلی (طلبکار)]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، شغل [شغل]، نشانی [آدرس کامل]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت داشتن وکیل، مشخصات وکیل)

خواسته: 1. صدور دستور موقت مبنی بر توقیف عملیات اجرایی پرونده به شماره [شماره پرونده اجرایی] (در صورت نیاز و وجود خطر فروش مال) 2. رسیدگی و صدور حکم بر رفع توقیف از مال توقیف شده (یک دستگاه خودروی [مدل خودرو]، به شماره پلاک [شماره پلاک] و شماره موتور [شماره موتور] و شماره شاسی [شماره شاسی]) 3. محکومیت خواندگان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های دادرسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه ها).

دلایل و منضمات: 1. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان 2. کپی مصدق مبایعه نامه عادی مورخ [تاریخ خرید خودرو] 3. کپی مصدق برگ سبز خودرو (در صورت وجود) 4. کپی مصدق اخطاریه توقیف صادره از اجرای احکام دادگستری [نام شهر] (شماره پرونده [شماره پرونده اجرایی]) 5. استعلام از پلیس راهور (در صورت نیاز) 6. استشهادیه (در صورت لزوم)

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه صالح، مثلاً حقوقی عمومی] شهرستان [نام شهر]

با سلام و احترام،

به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] در تاریخ [تاریخ دقیق خرید]، یک دستگاه خودروی سواری [مدل خودرو] به شماره پلاک [شماره پلاک]، شماره موتور [شماره موتور] و شماره شاسی [شماره شاسی] را به موجب مبایعه نامه عادی پیوست، از خوانده ردیف اول جناب آقای/خانم [نام و نام خانوادگی فروشنده] خریداری نمودم و تمامی ثمن معامله را به ایشان پرداخت کرده و خودرو نیز در همان تاریخ به اینجانب تحویل داده شد.

لکن متاسفانه در تاریخ [تاریخ توقیف]، به موجب اخطاریه ای که به دستم رسید/مطلع شدم، خودروی بنده در راستای اجرای حکم/قرار تامین خواسته صادره از آن شعبه محترم در پرونده به شماره [شماره کامل پرونده اجرایی] که بین خوانده ردیف اول (محکوم علیه) و خوانده ردیف دوم (محکوم له) جریان داشته است، توقیف گردیده است.

با عنایت به اینکه اینجانب شخص ثالثی هستم که به هیچ عنوان در پرونده مذکور طرف دعوا نبوده ام و ملکیت اینجانب نسبت به خودروی توقیف شده، مقدم بر تاریخ توقیف و کاملاً محرز است، لذا استدعای صدور دستور موقت مبنی بر توقیف عملیات اجرایی در پرونده فوق الذکر و در نهایت صدور حکم بر رفع توقیف مال شخص ثالث از خودروی مذکور و محکومیت خواندگان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان

امضا

تاریخ

این نمونه، یه چهارچوب کلیه. همونطور که گفتم، حتماً جزئیات مثل شماره پرونده، تاریخ ها، مشخصات دقیق مال و دلایل خودتون رو با دقت وارد کنید. اگه مدارک رسمی مثل سند محضری دارید، حتماً اونا رو ضمیمه کنید که کارتون سریع تر پیش بره. اگه برای نوشتن دادخواست احساس می کنید نیاز به کمک دارید، حتماً با یه وکیل مشورت کنید.

سوالات متداول

آیا اعتراض ثالث اجرایی فقط مربوط به اموال غیرمنقول است؟

نه ابداً! اعتراض ثالث اجرایی هم برای اموال منقول (مثل پول نقد، ماشین، وسایل خانه) و هم برای اموال غیرمنقول (مثل زمین، ساختمان) قابل طرحه. یعنی هر مالی که به ناحق توقیف شده باشه و شما نسبت بهش حقی داشته باشید، می تونید اعتراض کنید.

آیا برای اعتراض ثالث اجرایی نیاز به وکیل است؟

از نظر قانونی، نیازی به داشتن وکیل نیست و خودتون هم می تونید پرونده رو پیگیری کنید. اما چون این دعوا پیچیدگی های حقوقی خاص خودش رو داره، به خصوص در مورد مدارک و صلاحیت دادگاه ها، مشاوره با وکیل متخصص شدیداً توصیه میشه. یک وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه تا پرونده تون رو سریع تر و با موفقیت بیشتری به نتیجه برسونید و از هدر رفتن وقت و انرژی جلوگیری کنید.

اگر سند عادی داشته باشم، اعتراضم قبول می شود؟

بله، می تونید با سند عادی هم اعتراض کنید، اما پروسه رسیدگی ممکنه زمان برتر بشه و نیاز به اثبات بیشتری داشته باشه. اگه سند رسمی (مثل سند محضری) داشته باشید، دادگاه سریع تر حکم رفع توقیف رو میده. با این حال، با سند عادی هم اگه بتونید مالکیت خودتون رو ثابت کنید، دادگاه حق رو به شما میده و ممکنه «قرار توقیف عملیات اجرایی» هم صادر کنه تا جلوی فروش مال تون گرفته بشه.

فرق قرار توقیف عملیات اجرایی با رفع توقیف چیست؟

«قرار توقیف عملیات اجرایی» یه دستور موقتی از طرف دادگاهه که میگه فعلاً ادامه عملیات اجرایی (مثل مزایده و فروش مال) متوقف بشه تا دادگاه به طور کامل به اعتراض شما رسیدگی کنه. اما «رفع توقیف» حکم نهایی دادگاهه که به شما میگه مالکیت شما ثابت شده و مال دیگه توقیف نیست و می تونید اون رو پس بگیرید. پس قرار، موقته و رفع توقیف، حکم نهاییه.

اگر در دعوای اعتراض ثالث اجرایی شکست بخورم، چه اتفاقی می افتد؟

اگه دادگاه به دلایل مختلف، ادعای شما رو در اعتراض ثالث اجرایی قبول نکنه و حکم به رد دعوای شما بده، توقیف مال ادامه پیدا می کنه و مال طبق روال پرونده اصلی به فروش میرسه یا به محکوم له تحویل داده میشه. البته شما حق دارید به حکم صادره اعتراض (تجدیدنظرخواهی) کنید.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای ماجرا. همونطور که با هم دیدیم، اعتراض ثالث اجرایی یه راهکار قانونی خیلی مهمه برای اون دسته از افرادی که مال شون به اشتباه و بدون دخالت خودشون توقیف شده. این دعوا، در واقع یه سپر حمایتیه که قانون برای حفظ حقوق اشخاص ثالث در نظر گرفته تا کسی بی گناه قربانی پرونده های دیگه نشه.

مهم ترین نکاتی که باید یادتون بمونه ایناست:

• اگه طرف دعوای اصلی نبودید و مالی از شما توقیف شده، حق دارید اعتراض کنید.
• حتماً باید مالکیت یا حق خودتون رو با سند (رسمی یا حتی عادی) ثابت کنید. سند رسمی کار رو خیلی راحت تر و سریع تر می کنه.
• خوشبختانه برای طرح این دعوا، مهلت خاصی تو قانون نیست، اما هرچی سریع تر اقدام کنید، کمتر ضرر می کنید.
• هزینه دادرسی اصلی برای این دعوا رو لازم نیست بپردازید، ولی هزینه های جانبی مثل ثبت دادخواست تو دفاتر خدمات قضایی رو دارید.
• این دعوا هم تو پرونده های حقوقی و هم تو پرونده های کیفری کاربرد داره.
• صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده ممکنه یه کم پیچیده باشه، مخصوصاً اگه بحث نیابت قضایی پیش بیاد.

درسته که سعی کردیم همه چیز رو به زبان ساده توضیح بدیم، ولی واقعیت اینه که قوانین حقوقی، ریزه کاری های خودشون رو دارن. به خاطر همین، اگه خدای نکرده با چنین مشکلی روبرو شدید، بهترین کار اینه که حتماً با یه وکیل متخصص تو این زمینه مشورت کنید. یه وکیل کاربلد می تونه راه رو بهتون نشون بده، از حقتون دفاع کنه و به شما کمک کنه تا این مسیر رو با کمترین دغدغه و بهترین نتیجه پشت سر بذارید. پس حواستون به حقوق خودتون باشه و اجازه ندید کسی به ناحق، مال تون رو توقیف کنه!