نظریه تکمیلی کارشناس چیست

نظریه تکمیلی کارشناسی یعنی وقتی دادگاه یا هر کدوم از طرفین دعوا احساس کنن نظر اولیه کارشناس ناقص، مبهم یا ایراد داره، درخواست میدن تا کارشناس دوباره بررسی کنه و نظریه رو کامل تر یا شفاف تر ارائه بده. این یه ابزار مهم برای رسیدن به عدالت تو پرونده های حقوقیه.

حتماً برای شما هم پیش اومده یا شنیدید که توی پرونده های قضایی، قاضی برای روشن شدن بعضی از مسائل فنی و تخصصی، پرونده رو به کارشناس ارجاع میده. مثلاً تو یه دعوای مربوط به زمین و ملک، یه کارشناس نقشه برداری میاد و ابعاد و حدود رو بررسی می کنه، یا تو یه پرونده جعل، کارشناس خط و امضا نظر میده. این نظرهای کارشناسی برای قاضی خیلی مهمن و کمک می کنن تا رای درستی صادر بشه. اما خب، گاهی اوقات پیش میاد که نظریه اولیه کارشناس، اونقدر که باید و شاید کامل و بی نقص نیست. ممکنه یه جاهاییش گنگ باشه، یا احساس کنیم کارشناس همه جوانب رو بررسی نکرده.

اینجاست که پای نظریه تکمیلی کارشناسی وسط میاد. این نظریه در واقع فرصتیه که میشه ایرادها و ابهام های نظریه اولیه رو برطرف کرد تا همه چیز شفاف و روشن بشه. اگه شما هم درگیر یه پرونده قضایی هستید که پای کارشناس وسط اومده، دونستن در مورد نظریه تکمیلی کارشناسی و مراحلش، خیلی می تونه بهتون کمک کنه تا حق و حقوقتون رو بهتر پیگیری کنید. تو این مقاله قراره از سیر تا پیاز نظریه تکمیلی کارشناسی براتون بگیم؛ از اینکه اصلاً چیه و چه فرقی با بقیه چیزا داره، تا اینکه کی می تونه درخواستش رو بده، مراحلش چطوره، میشه بهش اعتراض کرد یا نه، و حتی هزینه هاش چقدره. در آخر هم یه نمونه لایحه کاربردی براتون آماده کردیم تا اگه لازم شد، بتونید ازش استفاده کنید.

مبانی کارشناسی در نظام قضایی: چرا پای کارشناس به پرونده باز میشه؟

قبل از اینکه دقیقاً بریم سراغ نظریه تکمیلی کارشناس، بد نیست یه مروری داشته باشیم که اصلاً چرا و چطوری کارشناس وارد پرونده های دادگستری میشه. این پیش زمینه به ما کمک می کنه تا اهمیت و جایگاه نظریه تکمیلی رو بهتر درک کنیم.

کارشناس رسمی دادگستری کیه و چکار می کنه؟

ببینید، قاضی ها متخصص قانونن، اما قرار نیست تو همه زمینه ها خبره باشن. مثلاً از یه قاضی نمی تونید انتظار داشته باشید که سر از کارهای عمرانی دربیاره، یا بتونه یه خط رو از خط دیگه تشخیص بده که جعل شده یا نه. برای همین، تو این جور موارد که یه بحث خیلی تخصصی پیش میاد و قاضی برای تصمیم گیری نیاز به دانش خاصی داره که خودش نداره، باید از یه آدم متخصص کمک بگیره. این آدم متخصص همون کارشناس رسمی دادگستری هست.

کارشناس رسمی دادگستری کسیه که تو یه رشته خاص، مثل حسابداری، عمران، پزشکی قانونی، خط و امضا، کشاورزی و … تحصیلات و تجربه کافی داره و بعد از گذروندن مراحل قانونی و آزمون های سخت، پروانه کارشناسی گرفته و می تونه به دادگاه ها تو پرونده های تخصصی کمک کنه. وظیفه اش هم اینه که با دقت و بی طرفی کامل، موضوعی که دادگاه بهش ارجاع داده رو بررسی کنه و نظر تخصصی خودش رو به صورت کتبی به دادگاه ارائه بده.

چه وقت ها دادگاه سراغ کارشناس میره؟ (بررسی ماده ۲۵۷ ق.آ.د.م)

حتماً براتون سواله که دادگاه کی تصمیم می گیره یه پرونده رو به کارشناس بده؟ معمولاً وقتی تو یه پرونده، اثبات یه موضوعی نیاز به تخصص های غیرحقوقی داره، دادگاه سراغ کارشناس میره. این موضوع می تونه از طرف قاضی تشخیص داده بشه، یا اینکه یکی از طرفین دعوا (خواهان یا خوانده) درخواست بده.

ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی هم دقیقاً همین رو میگه: «دادگاه می تواند رأساً یا به درخواست هر یک از اصحاب دعوا، قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید. در قرار دادگاه، موضوعی که نظر کارشناس نسبت به آن لازم است و نیز مدتی که کارشناس باید اظهار عقیده کند، تعیین می گردد.» پس اینطور نیست که هر پرونده ای به کارشناس بره؛ فقط اون هایی که نیاز به اظهارنظر تخصصی دارن.

از قرار کارشناسی تا ابلاغ نظریه اولیه: روند کار چطوره؟

خب، حالا که دادگاه تشخیص داد باید پرونده به کارشناس بره، یه سری مراحل داره:

1. صدور قرار کارشناسی: دادگاه یه قرار (حکم) صادر می کنه که توش موضوع کارشناسی، مدت زمان اظهارنظر کارشناس و اسم کارشناس (یا معرفی به کانون کارشناسان برای انتخاب) مشخص میشه.
2. انتخاب کارشناس و واریز دستمزد: معمولاً طرفی که درخواست کارشناسی داده، باید دستمزد کارشناس رو طبق تعرفه پرداخت کنه و فیش واریزی رو به دادگاه بده. اگه دادگاه خودش تشخیص داده باشه، این هزینه فعلاً از طرف خواهان گرفته میشه.
3. ابلاغ به کارشناس: دادگاه موضوع رو به کارشناس منتخب ابلاغ می کنه و مهلتی رو برای ارائه نظریه تعیین می کنه.
4. بررسی و ارائه نظریه توسط کارشناس: کارشناس مدارک رو بررسی می کنه، ممکنه از محل بازدید کنه، یا توضیحات طرفین رو بشنوه و نهایتاً نظر تخصصی و کتبی خودش رو در قالب نظریه کارشناسی به دادگاه تقدیم می کنه.
5. ابلاغ نظریه به طرفین: بعد از اینکه نظریه به دست دادگاه رسید، به طرفین دعوا ابلاغ میشه تا از محتویاتش باخبر بشن و اگه اعتراضی دارن، تو مهلت مقرر اعلام کنن.

حرف کارشناس چقدر برو داره؟ (اختیار قاضی در پذیرش نظریه)

خیلی ها فکر می کنن وقتی کارشناس نظر داد، دیگه قاضی مجبور به قبول اون نظره. اما این باور اشتباهه! درسته که نظر کارشناس خیلی مهمه و قاضی معمولاً بهش تکیه می کنه، ولی قانون به قاضی اختیار داده که اگه نظر کارشناس رو قانع کننده ندونست، اون رو نپذیره. یعنی نظریه کارشناس برای قاضی است، نه . قاضی می تونه با ذکر دلیل و استدلال، نظریه کارشناس رو نادیده بگیره و مثلاً پرونده رو به کارشناس های دیگه یا هیئت کارشناسی ارجاع بده. اینجاست که اهمیت قابلیت اعتراض به نظریه کارشناسی و همین نظریه تکمیلی کارشناسی بیشتر معلوم میشه.

نظریه تکمیلی کارشناس: دقیقاً چیه و چرا لازمش داریم؟

تا اینجا با کلیات کارشناسی آشنا شدیم. حالا وقتشه که بریم سراغ اصل مطلب، یعنی نظریه تکمیلی کارشناس. ببینیم اصلاً این نظریه چی هست و چرا گاهی اوقات وجودش برای رسیدن به حق خیلی ضروری میشه.

تعریف ساده نظریه تکمیلی کارشناسی

به زبان ساده، نظریه تکمیلی کارشناسی، نظریه ایه که بعد از اینکه کارشناس نظر اولیه خودش رو داد و به دادگاه فرستاد، صادر میشه. این اتفاق می افته وقتی که قاضی یا هر کدوم از طرفین پرونده، احساس کنن که نظریه اولیه کارشناس، ایراد داره یا کامل نیست و نیاز به بررسی های بیشتر، شفاف سازی یا رفع ابهامات داره. پس کارشناس (همون قبلی یا یه کارشناس دیگه) دوباره مامور میشه تا اون موارد رو بررسی کنه و یه نظر جدید و کامل تر بده.

دلایل اصلی برای درخواست نظریه تکمیلی: کی به درد میخوره؟

درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی دلایل مختلفی داره که مهمترین هاش ایناست:

• نقص در تحقیقات کارشناس اولیه: شاید کارشناس اولیه یه سری مدارک رو ندیده یا یه سری بازدیدها رو انجام نداده، یا اصلاً یه جنبه ای از موضوع رو کامل بررسی نکرده.
• ناکافی بودن توضیحات کارشناس: گاهی اوقات کارشناس نظر میده، اما توضیحاتش اونقدر واضح نیست که قاضی یا طرفین دعوا بتونن کامل متوجه منظور بشن و نیاز به جزئیات بیشتریه.
• ابهام در نتیجه گیری و عدم شفافیت نظریه: ممکنه نتیجه ای که کارشناس گرفته، مبهم باشه و چند جور بشه ازش برداشت کرد. تو این شرایط، نیاز به نظریه تکمیلی هست تا ابهامات برطرف بشه و نتیجه گیری کاملاً شفاف باشه.
• کشف اسناد و مدارک جدید: گاهی اوقات بعد از ارائه نظریه اولیه، طرفین دعوا اسناد یا مدارک جدیدی پیدا می کنن که می تونه روی نظر کارشناس تاثیر بذاره. تو این حالت، منطقیه که کارشناس دوباره با این مدارک جدید بررسی کنه.

یادتون باشه، نظریه تکمیلی کارشناسی فقط برای رفع ایرادات کوچیک نیست؛ بلکه می تونه مسیر پرونده رو به کلی عوض کنه و حق رو به حق دار برسونه.

پشتوانه قانونی نظریه تکمیلی: ماده ۲۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی

اینکه دادگاه یا طرفین دعوا می تونن درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی بدن، بی پشتوانه قانونی نیست. ماده ۲۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی صراحتاً در این باره میگه: «در صورت لزوم تکمیل تحقیقات یا اخذ توضیح از کارشناس، دادگاه موارد تکمیل و توضیح را در صورت مجلس منعکس و به کارشناس اعلام و کارشناس را برای ادای توضیح دعوت می نماید. در صورت عدم حضور، کارشناس جلب خواهد شد. هر گاه پس از اخذ توضیحات، دادگاه کارشناسی را ناقص تشخیص دهد، قرار تکمیل آن را صادر و به همان کارشناس یا کارشناس دیگر محول می نماید.»

پس می بینید که قانون به روشنی راه رو برای درخواست و صدور نظریه تکمیلی باز گذاشته.

فرق مهم اخذ توضیح و نظریه تکمیلی: این دوتا چه فرقی با هم دارن؟

یکی از سوالات مهمی که خیلی ها می پرسن اینه که فرق اخذ توضیح از کارشناس با نظریه تکمیلی کارشناسی چیه؟ این دوتا با هم فرق دارن و دونستن این فرق خیلی مهمه:

1. اخذ توضیح از کارشناس: این وقتی اتفاق می افته که نظریه کارشناس تو کلیاتش درسته و ایراد اساسی نداره، فقط یه ابهامات کوچیکی توش هست که با چند تا سوال و جواب ساده میشه برطرفش کرد. تو این حالت، دادگاه کارشناس رو دعوت می کنه که بیاد و شفاهی یا کتبی، اون ابهامات رو توضیح بده. نیازی به تحقیقات جدید و مفصل نیست و کارشناس نظریه جدیدی ارائه نمیده.
2. نظریه تکمیلی کارشناسی: اینجا قضیه جدی تره! وقتی نظریه کارشناس نقص اساسی داره، تحقیقاتش کامل نبوده، یا ابهامش اونقدر زیاده که با چند تا توضیح ساده حل نمیشه، دادگاه قرار تکمیل نظریه کارشناسی رو صادر می کنه. تو این حالت، کارشناس (همون قبلی یا یه کارشناس دیگه) باید دوباره بره و تحقیقات بیشتری انجام بده، یا مسائل جدیدی رو بررسی کنه و یه نظریه کتبی جدید و کامل تر به دادگاه ارائه بده. یعنی یه کار کارشناسی مفصل دوباره انجام میشه.

به طور خلاصه، اخذ توضیح مثل یه پرسش و پاسخ کوتاه برای رفع ابهامات جزئیه، در حالی که نظریه تکمیلی کارشناسی، یه تحقیق و گزارش جدید و مفصل برای جبران نقص ها و ابهامات اساسی نظریه اولیه است.

کی میتونه نظریه تکمیلی بخواد و تو چه زمانی؟

خب تا اینجا فهمیدیم نظریه تکمیلی کارشناسی چیه و چه دلایلی ممکنه داشته باشه. حالا سوال اینه که اصلاً چه کسی حق داره درخواست بده که نظریه کارشناس تکمیل بشه؟ و اینکه این درخواست رو کی باید مطرح کرد؟

دادگاه خودش هم میتونه دستور بده؟

بله، دقیقاً! یکی از مهم ترین کسایی که می تونه دستور تکمیل نظریه کارشناسی رو بده، خود قاضی رسیدگی کننده ست. قاضی وقتی نظریه اولیه کارشناس رو مطالعه می کنه، ممکنه خودش تشخیص بده که تحقیقات ناقصه، یا توضیحات کارشناس کافی نیست، یا اصلاً ابهاماتی توش وجود داره که باید برطرف بشه. تو این شرایط، قاضی منتظر درخواست هیچ کدوم از طرفین نمیمونه و خودش رأساً دستور تکمیل رو صادر می کنه.

این نشون میده که هدف اصلی دستگاه قضایی، رسیدن به واقعیته و اگه قاضی ببینه نظریه اولیه ایراد داره، برای رسیدن به عدالت، خودش پیشقدم میشه.

طرفین دعوا (خواهان و خوانده) چطور میتونن درخواست بدن؟ (مهلت اعتراض)

علاوه بر قاضی، هر کدوم از طرفین دعوا (یعنی خواهان یا شاکی، و خوانده یا متهم) هم این حق رو دارن که اگه به نظریه اولیه کارشناس اعتراض یا ایرادی دارن، درخواست تکمیل نظریه رو بدن. این اعتراض ممکنه به این خاطر باشه که فکر می کنن کارشناس به نفع طرف مقابل عمل کرده، یا اینکه متوجه نقص هایی تو تحقیقاتش شدن که روی نتیجه گیری تاثیر گذاشته.

اینجاست که مهلت های قانونی خیلی مهم میشن. وقتی نظریه کارشناسی به طرفین ابلاغ میشه، اون ها یک هفته فرصت دارن تا اگه اعتراضی دارن، کتباً به دادگاه اعلام کنن. این مهلت همون مهلت اعتراض به نظریه کارشناسیه که تو ماده ۲۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی بهش اشاره شده. پس اگه می خواید درخواست تکمیل نظریه رو بدید، حواستون به این یک هفته باشه.

کی باید درخواست رو بدیم؟ مهلت های قانونی چقدره؟

همونطور که گفتیم، مهمترین مهلت برای اعتراض به نظریه کارشناسی و در نتیجه، درخواست تکمیل اون، یک هفته از تاریخ ابلاغ نظریه کارشناس به شماست. یعنی از وقتی که دادگاه به شما اطلاع داد که نظر کارشناس آماده شده و شما اون رو دیدید، هفت روز وقت دارید تا لایحه اعتراض یا درخواست تکمیل نظریه رو به دادگاه ارائه بدید.

اگه تو این مهلت قانونی اقدام نکنید، ممکنه دادگاه فرض رو بر این بذاره که شما اعتراضی به نظریه ندارید و بر اساس همون نظریه اولیه، اقدام به صدور رأی کنه. پس حواستون رو خوب جمع کنید و به محض ابلاغ نظریه، اگه ایرادی دیدید، سریعاً با یه وکیل یا مشاور حقوقی مشورت کنید و اقدام لازم رو انجام بدید.

مراحل قدم به قدم درخواست و صدور نظریه تکمیلی کارشناسی

حالا که فهمیدیم نظریه تکمیلی کارشناسی چیست و چه کسانی و در چه مهلتی می تونن درخواستش رو بدن، وقتشه که مراحل عملی این فرآیند رو با هم مرور کنیم. فرض کنید شما به عنوان یکی از طرفین دعوا، تصمیم گرفتید که نظریه کارشناس نیاز به تکمیل داره. چطور باید این کار رو انجام بدید؟

گام اول: لایحه اعتراض و درخواست تکمیل رو چطور بنویسیم؟

اولین و مهمترین قدم، اینه که یه لایحه اعتراضیه یا درخواست تکمیل نظریه کارشناسی، به صورت کتبی به دادگاه ارائه بدید. این لایحه باید خیلی دقیق و مستدل باشه. یعنی:

• مشخصات کامل پرونده و طرفین دعوا رو توش بنویسید.
• به تاریخ ابلاغ نظریه اولیه کارشناسی اشاره کنید.
• از همه مهم تر، دلایل خودتون رو برای اینکه چرا نظریه ناقص یا مبهمه، به صورت واضح و با ذکر جزئیات بیان کنید. مثلاً بگید کارشناس تو صفحه فلان نظریه، به این نکته اشاره نکرده بود یا این بخش از توضیحاتش گنگ و نامفهومه.
• اگه مدارک جدیدی دارید که فکر می کنید کارشناس باید اون ها رو هم ببینه، حتماً تو لایحه بهشون اشاره کنید.
• آخر سر هم، درخواست خودتون رو به طور شفاف بیان کنید که از دادگاه می خواید دستور تکمیل نظریه کارشناسی رو بده و موارد مورد نظر شما برای تکمیل رو هم بگید.

یادتون نره، این لایحه رو باید تو همون مهلت یک هفته ای که قبلاً گفتیم، به دادگاه تقدیم کنید.

گام دوم: دادگاه چطور درخواست ما رو بررسی میکنه؟

بعد از اینکه شما لایحه رو به دادگاه دادید، قاضی پرونده، لایحه شما رو به همراه نظریه اولیه کارشناس، با دقت بررسی می کنه. تو این مرحله ممکنه دو اتفاق بیفته:

• اخذ توضیح از کارشناس اولیه: اگه قاضی ببینه ابهامات خیلی جزئیه و با چند تا توضیح ساده حل میشه، ممکنه کارشناس اولیه رو دعوت کنه که تو دادگاه حاضر بشه و توضیحات لازم رو ارائه بده.
• بررسی مستقیم درخواست: اگه قاضی تشخیص بده که نظریه واقعاً ایراد اساسی داره و با اخذ توضیح حل نمیشه، یا اگه حتی بعد از اخذ توضیح از کارشناس، باز هم قانع نشه، وارد مرحله بعدی میشه.

گام سوم: صدور قرار تکمیل نظریه کارشناسی: به همون کارشناس یا یکی دیگه؟

اگه دادگاه تشخیص بده که واقعاً نیاز به تکمیل نظریه هست، قرار تکمیل نظریه کارشناسی رو صادر می کنه. تو این قرار، موارد مورد نیاز برای تکمیل مشخص میشه و پرونده دوباره به کارشناس ارجاع داده میشه. حالا سوال اینه که به همون کارشناس اولیه یا یه کارشناس دیگه؟

• ارجاع به همان کارشناس اولیه: اگه دادگاه تشخیص بده که کارشناس اولیه می تونه با انجام تحقیقات بیشتر، نظریه رو کامل کنه و مشکلی با ایشون وجود نداره، دوباره پرونده رو به همون کارشناس ارجاع میده.
• ارجاع به کارشناس جدید یا هیئت کارشناسی: اما اگه دادگاه ببینه کارشناس اولیه از پس کار برنیومده، یا ایرادها و اعتراض ها خیلی جدیه، ممکنه پرونده رو به یه کارشناس دیگه یا حتی یه هیئت کارشناسی (مثلاً سه نفره، پنج نفره یا هفت نفره) ارجاع بده تا با دیدگاه های بیشتر و دقیق تر، موضوع بررسی بشه و نظریه تکمیلی کارشناسی صادر بشه. انتخاب تعداد کارشناسان هیئت، با تشخیص خود قاضی هست.

گام چهارم: کارشناس چطور نظریه تکمیلی رو ارائه میده؟

بعد از صدور قرار تکمیل نظریه، کارشناس یا هیئت کارشناسی جدید، موظف میشن که دوباره وارد عمل بشن. اون ها باید:

• موارد خواسته شده توسط دادگاه رو به دقت بررسی کنن.
• اگه لازمه، تحقیقات جدید انجام بدن، از محل بازدید کنن یا مدارک جدید رو ببینن.
• در نهایت، یه نظریه جدید و کامل تر به دادگاه ارائه بدن که بهش میگن نظریه تکمیلی کارشناسی.

این نظریه هم مثل نظریه اولیه، به طرفین دعوا ابلاغ میشه تا اون ها هم از محتویاتش مطلع بشن.

آیا میشه به نظریه تکمیلی کارشناس اعتراض کرد؟

شاید فکر کنید وقتی کارشناس یک بار نظریه تکمیلی داد، دیگه پرونده تمومه و راهی برای اعتراض نیست. اما اینطور نیست! خبر خوب اینه که حتی نظریه تکمیلی کارشناسی هم مثل نظریه اولیه، قابل اعتراضه. این یعنی شما باز هم می تونید از حق خودتون برای شفافیت و عدالت دفاع کنید.

بله، میشه اعتراض کرد! (ماده ۲۶۰ ق.آ.د.م)

قانونگذار تو ماده ۲۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی به طور کلی به حق اعتراض به نظریه کارشناس اشاره کرده و تفاوتی بین نظریه اولیه و نظریه تکمیلی قائل نشده. این ماده میگه: «…طرفین، می توانند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ، به دفتر دادگاه مراجعه کنند و با ملاحظه نظر کارشناس، چنانچه مطلبی دارند نفیاً یا اثباتاً، به طور کتبی اظهار نمایند….»

پس با استناد به همین ماده و همچنین رویه عملی دادگاه ها، نظریه تکمیلی کارشناسی هم در همون مهلت یک هفته ای از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراضه. این یعنی اگه باز هم احساس کردید نظریه جدید ناقصه یا ایراد داره، می تونید اعتراضتون رو مطرح کنید.

چطور به نظریه تکمیلی اعتراض کنیم؟ (مراحل ارجاع به هیئت کارشناسی)

فرآیند اعتراض به نظریه تکمیلی کارشناس دقیقاً مثل اعتراض به نظریه اولیه است. اگه شما به نظریه تکمیلی هم اعتراض دارید، باید:

1. لایحه اعتراض جدید: یه لایحه اعتراضیه جدید به دادگاه ارائه بدید و توش به طور مشخص و مستدل، ایراداتی که به نظریه تکمیلی وارد می دونید رو بنویسید. دوباره تاکید می کنم، این کار رو باید تو مهلت یک هفته ای انجام بدید.
2. بررسی توسط دادگاه: قاضی دوباره لایحه اعتراض شما رو بررسی می کنه. اگه قانع بشه که اعتراض شما وارده، موضوع رو برای بررسی بیشتر ارجاع میده.
3. ارجاع به هیئت های کارشناسی: تو این مرحله، معمولاً پرونده به هیئت های کارشناسی ارجاع میشه. یعنی:
   • هیئت سه نفره: اولین قدم، ارجاع به یه هیئت سه نفره از کارشناسان جدیده که از سه کارشناس متخصص تو همون رشته تشکیل میشه تا پرونده رو دوباره بررسی کنن و نظر بدن.
   • هیئت پنج نفره: اگه باز هم به نظریه هیئت سه نفره اعتراض بشه و دادگاه تشخیص بده که اعتراض وارده، پرونده به یه هیئت پنج نفره ارجاع میشه.
   • هیئت هفت نفره: در نهایت، اگه بازم اعتراض ادامه پیدا کنه و نیاز باشه، ممکنه پرونده به هیئت هفت نفره کارشناسی بره.

   تعداد کارشناسان هیئت و ارجاع پرونده به هیئت های بالاتر، با تشخیص و صلاحدید قاضی پرونده هست. قاضی اختیار داره که اگه قانع نشد، از همون ابتدا پرونده رو به هیئت های بالاتر ارجاع بده یا حتی اگه ببینه اعتراض ها فقط برای اطاله دادرسیه، اون ها رو نادیده بگیره.

پس حتی اگه نظریه تکمیلی کارشناسی صادر شد و باز هم ابهامات یا نقص هایی وجود داشت، شما حق دارید که اعتراض کنید و از این ابزار قانونی برای رسیدن به عدالت استفاده کنید.

هزینه های مرتبط با درخواست و صدور نظریه تکمیلی کارشناسی

یکی از دغدغه های مهم برای طرفین دعوا، بحث هزینه هاست. وقتی پای نظریه تکمیلی کارشناسی وسط میاد، قطعاً سوال میشه که آیا باید دوباره هزینه پرداخت کنیم؟ و اگه آره، چقدر و کی باید این هزینه رو بده؟ بیایید این موضوع رو با هم بررسی کنیم.

وقتی به همون کارشناس اولیه برگردیم، هزینه چقدره؟

اگه دادگاه تصمیم بگیره که پرونده برای تکمیل تحقیقات و نظریه تکمیلی کارشناسی، دوباره به همون کارشناس اولیه ارجاع داده بشه، خبر خوب اینه که معمولاً نیازی به پرداخت هزینه جدید نیست. دستمزدی که قبلاً برای نظریه اولیه به کارشناس پرداخت شده، کافیه و اون کارشناس موظفه با همون دستمزد قبلی، نواقص رو برطرف و نظریه رو تکمیل کنه.

این حالت بیشتر زمانی پیش میاد که نقص یا ابهام نظریه اولیه، جزئی باشه یا کارشناس خودش قبول کنه که می تونه با تحقیقات بیشتر، نظریه اش رو تکمیل کنه و نیازی به ارجاع به کارشناس جدید نباشه.

وقتی کارشناس جدید یا هیئت میاد، اوضاع چطوره؟

اما داستان وقتی فرق می کنه که دادگاه تشخیص بده کارشناس اولیه نمی تونه نظریه رو تکمیل کنه، یا ایرادات به قدری جدیه که باید کارشناس جدید یا هیئت کارشناسی (سه نفره، پنج نفره یا هفت نفره) وارد عمل بشن. تو این شرایط، بله، باید هزینه جدید پرداخت بشه!

• تعرفه جدید: هزینه دستمزد این کارشناسان یا هیئت جدید، طبق تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری تعیین میشه و باید پرداخت بشه.
• چه کسی مسئول پرداخت است؟ معمولاً هزینه های مربوط به ارجاع پرونده به کارشناس جدید یا هیئت کارشناسی، بر عهده کسیه که درخواست تکمیل نظریه رو داده یا به نظریه اولیه اعتراض کرده. یعنی اگه شما به نظریه کارشناس اعتراض کردید و دادگاه پرونده رو به هیئت کارشناسی فرستاد، شما مسئول پرداخت این هزینه خواهید بود.
• استثنائات: البته گاهی اوقات خود دادگاه رأساً تشخیص میده که نیاز به ارجاع به کارشناس جدید یا هیئت هست و کسی هم اعتراض نکرده. تو این شرایط، ممکنه دادگاه مسئول پرداخت هزینه رو تعیین کنه یا حتی خودش هزینه ها رو از محل اعتبارات مربوطه پرداخت کنه، اما این موارد کمتر پیش میان.

اگه هزینه رو پرداخت نکنیم، چی میشه؟

پرداخت هزینه کارشناسی (به خصوص وقتی پای کارشناس جدید یا هیئت وسط میاد) یه موضوع جدیه. اگه شما به عنوان متقاضی یا معترض، تو مهلت تعیین شده توسط دادگاه، هزینه دستمزد کارشناس یا هیئت کارشناسی رو پرداخت نکنید، درخواست شما رد میشه و موضوع از دستور کار خارج میشه. یعنی دیگه به اعتراض شما رسیدگی نمیشه و پرونده بر اساس همون نظریه اولیه یا نظریه تکمیلی قبلی (اگه صادر شده باشه) ادامه پیدا می کنه. پس حتماً به این نکته مهم توجه کنید و برای جلوگیری از ضایع شدن حقتون، هزینه های لازم رو به موقع پرداخت کنید.

چند نکته طلایی برای شما که درگیر پرونده های کارشناسی هستید

اگه درگیر پرونده ای هستید که پای کارشناسی وسط اومده، یا ممکنه به نظریه تکمیلی کارشناسی نیاز پیدا کنید، یه سری نکات کاربردی هست که دونستن شون می تونه حسابی بهتون کمک کنه و نذاره حقتون ضایع بشه. اینا رو خوب به خاطر بسپارید:

• همیشه فعال و پیگیر باشید: پرونده های حقوقی مثل یه رودخونه هستن که همیشه جریان دارن. شما نباید ساکت بشینید و منتظر باشید تا اتفاقی بیفته. از ابلاغیه ها غافل نشید، مدام پرونده رو پیگیری کنید و از مهلت های قانونی باخبر باشید. گاهی اوقات یه هفته فرصت برای اعتراض، زودتر از چیزی که فکرش رو کنید تموم میشه.
• مشاوره با وکیل متخصص، عصای دست شماست: حتی اگه خودتون هم اطلاعات حقوقی دارید، مشورت با یه وکیل متخصص تو زمینه پرونده تون، می تونه مثل یه ناجی عمل کنه. وکیل می تونه لایحه اعتراض رو حرفه ای بنویسه، شما رو تو مراحل مختلف راهنمایی کنه و از حقوق تون به بهترین شکل دفاع کنه. نترسید از اینکه هزینه وکیل بدید؛ گاهی اوقات همین هزینه کم، جلوی ضررهای خیلی بزرگتر رو می گیره.
• دلایل و مستندات جدید رو جمع آوری کنید: اگه به نظریه کارشناس اعتراض دارید یا درخواست تکمیل میدید، خالی از لطف نیست که دلایل محکمتری برای حرف تون داشته باشید. اگه مدرک جدیدی پیدا کردید، اونو به دادگاه ارائه بدید. هرچی مستندات شما قوی تر باشه، شانس اینکه دادگاه به درخواست شما اهمیت بده و نظریه تکمیلی کارشناسی صادر کنه، بیشتر میشه.
• اگه به جلسه اخذ توضیح دعوت شدید، حتماً حاضر بشید: اگه دادگاه، کارشناس رو برای توضیح فراخوند و شما هم دعوت شدید، حتماً تو جلسه حاضر بشید. این فرصتیه که می تونید سوالاتتون رو بپرسید و ابهامات رو برطرف کنید. حضورتون نشون میده که چقدر پیگیر پرونده اید و برای حقوق تون اهمیت قائلید.
• حقوق خودتون رو بشناسید و کوتاه نیایید: مهمترین نکته اینه که بدونید چه حقوقی دارید. اگه احساس می کنید نظریه کارشناس ناقصه، مبهمه، یا اصلاً به نفع شما نیست و اشتباهه، کوتاه نیایید و از حق اعتراض و درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی استفاده کنید. این حق شماست که یه رای عادلانه صادر بشه و شما باید برای احقاق حقتون تلاش کنید.

یک نمونه لایحه کاربردی برای درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی

یکی از مهمترین مراحل برای درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، همونطور که قبلاً هم گفتیم، تنظیم یه لایحه دقیق و مستدل هست. اینجا یه نمونه از این لایحه رو براتون آماده کردیم. یادتون باشه که این فقط یه نمونه کلیه و شما باید مشخصات پرونده و دلایل خودتون رو به دقت و با جزئیات توش وارد کنید. حتماً قبل از تقدیم، با یک حقوقدان مشورت کنید.

---

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه [حقوقی/کیفری/خانواده و …] [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان/خوانده/شاکی/متهم]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، ساکن [آدرس کامل]، به عنوان [خواهان/خوانده/شاکی/متهم] پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] با موضوع [موضوع پرونده، مثلاً: مطالبه وجه، الزام به تنظیم سند، جعل و …]، با تقدیم این لایحه در مهلت قانونی، مراتب اعتراض و درخواست تکمیل نظریه کارشناسی را نسبت به نظریه شماره [شماره نظریه کارشناسی] مورخ [تاریخ نظریه کارشناسی] صادره توسط کارشناس محترم [نام کارشناس]، به استحضار عالی می رساند.

شرح اعتراض و دلایل درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی:

همانطور که مستحضر هستید، نظریه کارشناسی مذکور در تاریخ [تاریخ ابلاغ نظریه به شما] به اینجانب ابلاغ گردید. پس از مطالعه دقیق نظریه کارشناسی، به دلایل و جهات زیر، اعتقاد اینجانب بر ناقص بودن تحقیقات و/یا ابهام در توضیحات و/یا عدم جامعیت نظریه کارشناسی محترم می باشد و درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی مورد استدعاست:

1. [دلیل اول:] کارشناس محترم در صفحه [شماره صفحه]، بند [شماره بند] نظریه خود، به موضوع [ذکر دقیق موضوعی که کارشناس بررسی نکرده یا ناقص بررسی کرده] به طور کامل اشاره ننموده اند. این در حالی است که [شرح اهمیت این موضوع و تأثیر آن بر نتیجه پرونده]. لذا درخواست بررسی و اظهارنظر تکمیلی در این خصوص را دارم.
2. [دلیل دوم:] توضیحات کارشناس محترم در خصوص [ذکر دقیق بخش مبهم یا ناکافی] در صفحه [شماره صفحه] نظریه، بسیار کلی و مبهم است و قابلیت استناد دقیق در صدور رأی را ندارد. خواهشمند است از کارشناس محترم خواسته شود تا توضیحات جامع تر و شفاف تری در این مورد ارائه فرمایند.
3. [دلیل سوم:] اینجانب پس از صدور نظریه اولیه، به مدرک [شرح مدرک جدید] دست یافته ام که به وضوح بر [شرح تأثیر مدرک جدید بر پرونده] دلالت دارد. از کارشناس محترم درخواست می گردد با ملاحظه این مدرک جدید، مجدداً بررسی های لازم را به عمل آورده و نظریه تکمیلی خود را ارائه فرمایند. (فتوکپی مدرک جدید پیوست لایحه می باشد)
4. [دلیل چهارم (در صورت وجود):] …

با توجه به مراتب فوق و با عنایت به اهمیت نظریه کارشناسی در روشن شدن حقیقت و احقاق حقوق طرفین و جلوگیری از صدور رأی ناقص یا غیرمستند، مستنداً به ماده ۲۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مقام محترم تقاضا دارم:

• نسبت به صدور قرار تکمیل نظریه کارشناسی در موارد فوق الذکر اقدام مقتضی را مبذول فرمایید.
• در صورت لزوم و تشخیص دادگاه، موضوع را به هیئت کارشناسی (سه نفره/پنج نفره/هفت نفره) جهت بررسی مجدد و ارائه نظریه تکمیلی کارشناسی ارجاع فرمایید.

پیشاپیش از بذل توجه و دستورات مقتضی آن ریاست محترم سپاسگزارم.

با احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی]

[امضاء]

[تاریخ]

---

نتیجه گیری

همونطور که دیدیم، نظریه تکمیلی کارشناسی یه ابزار حقوقی خیلی مهم و کاربردیه که می تونه تو پرونده های قضایی، نقش کلیدی تو روشن شدن حقیقت و برقراری عدالت داشته باشه. وقتی پای مسائل تخصصی تو دادگاه وسط میاد و نظریه اولیه کارشناس ممکنه کامل نباشه یا ایراداتی داشته باشه، این امکان رو داریم که درخواست بدیم تا کارشناس دوباره بررسی کنه و یه نظریه کامل تر و شفاف تر ارائه بده.

دونستن اینکه نظریه تکمیلی کارشناس چیست، چه کسی می تونه درخواستش رو بده، مراحلش چطوره، میشه بهش اعتراض کرد یا نه و حتی هزینه هاش چقدره، برای هر کسی که درگیر یه پرونده حقوقیه، حیاتیه. فراموش نکنید که قاضی هم خودش اختیار داره که دستور تکمیل نظریه رو بده، و هم طرفین دعوا می تونن تو مهلت یک هفته ای از ابلاغ نظریه اولیه، درخواستشون رو مطرح کنن. حتی اگه به نظریه تکمیلی هم اعتراض داشتید، باز هم می تونید این موضوع رو پیگیری کنید و درخواست ارجاع به هیئت های کارشناسی رو بدید.

حالا که با این مقاله حسابی به فرآیند نظریه تکمیلی کارشناسی مسلط شدید، وقتشه که در صورت لزوم، با یک وکیل متخصص مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه، لایحه اعتراض یا درخواست رو به بهترین شکل براتون تنظیم کنه و بهتون کمک کنه تا حقتون رو تمام و کمال بگیرید. هرگز از پیگیری حقوق خودتون کوتاه نیاید!

سوالات متداول درباره نظریه تکمیلی کارشناسی

آیا قاضی می تواند درخواست نظریه تکمیلی را رد کند؟

بله، قاضی این اختیار را دارد که درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی را رد کند. این اتفاق زمانی می افتد که قاضی تشخیص دهد نظریه اولیه کارشناس کامل است و نیازی به تکمیل ندارد، یا اینکه دلایل ارائه شده برای درخواست تکمیل، کافی و موجه نیستند. تصمیم گیری نهایی در این مورد با قاضی رسیدگی کننده به پرونده است.

اگر کارشناس اولی از تکمیل نظریه خودداری کند، چه می شود؟

اگر کارشناس اولی از تکمیل نظریه خودداری کند یا پس از دعوت به دادگاه، برای ادای توضیح حاضر نشود، دادگاه می تواند او را جلب کند. همچنین، اگر قاضی تشخیص دهد که کارشناس اولیه نمی تواند یا نمی خواهد وظایفش را به درستی انجام دهد، می تواند موضوع را به کارشناس دیگری یا هیئت کارشناسی ارجاع دهد.

فرق بین ابطال نظریه کارشناس و درخواست نظریه تکمیلی چیست؟

درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی به معنای رفع نقص، ابهام یا تکمیل اطلاعات نظریه اولیه است، بدون اینکه خود نظریه اولیه کاملاً بی اعتبار شود. اما ابطال نظریه کارشناس به این معناست که نظریه کارشناس به دلایلی مانند عدم رعایت تشریفات قانونی، یا عدم صلاحیت کارشناس، از اساس باطل و بی اعتبار تلقی شود. ابطال نظریه کارشناس کمتر اتفاق می افتد و شرایط خاصی دارد.

آیا نظریه تکمیلی کارشناس می تواند نظریه اولیه را کاملاً نقض کند؟

بله، ممکن است. نظریه تکمیلی کارشناسی که پس از تحقیقات بیشتر یا با حضور کارشناسان جدید صادر می شود، می تواند بخش هایی از نظریه اولیه را اصلاح کرده و حتی در مواردی، نتیجه گیری کلی آن را نقض کند. این موضوع به خصوص وقتی پرونده به هیئت های کارشناسی ارجاع می شود و آن ها به نتایج متفاوتی می رسند، محتمل است.

مهلت پرداخت هزینه هیئت کارشناسی چقدر است؟

مهلت پرداخت هزینه هیئت کارشناسی توسط دادگاه تعیین می شود. معمولاً دادگاه پس از صدور قرار ارجاع به هیئت کارشناسی، به متقاضی پرداخت هزینه (معمولاً معترض) اخطار می دهد که ظرف یک مهلت مشخص (معمولاً چند روز یا یک هفته) هزینه را به حساب دادگستری واریز کند. عدم پرداخت در این مهلت منجر به رد درخواست و خروج موضوع از دستور کار می شود.