نمونه شکایت کیفری ترک انفاق فرزند

ترک انفاق فرزند جرمی جدی است و برای احقاق حقوق فرزندان، گاهی چاره ای جز شکایت کیفری نیست. این راهنما به شما کمک می کند با آگاهی کامل و قدم به قدم، حقوق مالی فرزند دلبندتان را قانونی پیگیری کنید.

همه ما می دونیم که زندگی گاهی وقتا بالا و پایین داره، مخصوصاً وقتی پای مسائل خانوادگی و مالی وسط باشه. یکی از اون موضوعات حساسی که می تونه زندگی یک بچه رو تحت تأثیر قرار بده، بحث نفقه است. یعنی پدری (یا در موارد خاص مادری) که وظیفه قانونی داره، از پرداخت هزینه های زندگی فرزندش سر باز می زنه. اینجاست که دیگه بحث فقط یه بی مسئولیتی ساده نیست، بلکه می تونه تبدیل به یه جرم کیفری بشه که قانون براش مجازات گذاشته. شاید شما هم این نگرانی رو دارید که چطور می شه این حق رو برای بچه ها پس گرفت؟ اصلاً از کجا باید شروع کرد و چه مراحلی داره؟ تو این راهنمای جامع و خودمانی، می خوایم همه چیز رو از سیر تا پیاز بهتون بگیم. قراره با هم ببینیم نفقه فرزند چیه، کی باید پرداختش کنه، چه وقت ترک انفاق جرم محسوب می شه، چه شرایطی باید باشه، چطور باید شکایت کرد و حتی یه نمونه شکواییه هم براتون آوردیم که کارتون راحت باشه. پس تا آخر این مطلب همراهمون باشید تا با خیال راحت، برای حق فرزندتون بجنگید.

نفقه فرزند چیست و چرا ترک آن جرم است؟

فکر کنید یه روز صبح که از خواب بیدار می شید، نیازهای اولیه تون مثل غذا، لباس، جای خواب و حتی درس و درمانتون تأمین نباشه. چه حسی پیدا می کنید؟ بچه ها هم دقیقاً همین طورن. اون ها نمی تونن از خودشون مراقبت کنن و نیاز به حمایت مالی دارن. این حمایت مالی که قانون براش اسم «نفقه» رو گذاشته، یه حق مسلم برای بچه هاست و وظیفه پدر و مادر. وقتی این وظیفه نادیده گرفته بشه، پای قانون وسط میاد.

تعریف نفقه فرزند از دید قانون: شامل چه چیزهایی می شود؟

نفقه فرزند یعنی هزینه هایی که برای گذران زندگی نرمال و متناسب با شأن خانوادگی بچه لازم و ضروریه. قانون گذار توی ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی این موارد رو گفته: مسکن، لباس، غذا، اثاث البیت (لوازم خونه) به اندازه نیاز، و در صورت نیاز، هزینه درمان و تحصیل. یعنی فقط شکم سیری نیست، بلکه یه زندگی آبرومندانه که بچه بتونه مثل بقیه هم سن و سال هاش زندگی کنه و رشد کنه. این هزینه رو هم باید متناسب با توان مالی کسی که قراره نفقه بده، در نظر گرفت. مثلاً اگه پدر وضع مالیش خوبه، نفقه نباید در حد زندگی حداقلی باشه، بلکه باید در حد توان و شأن خودش باشه.

چه کسی باید نفقه فرزند را بدهد؟ (مسئولیت قانونی)

اینجا هم قانون اولویت ها رو مشخص کرده. طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نفقه بچه ها اول از همه به عهده پدره. یعنی اگه پدر در قید حیات و توانمند باشه، وظیفه به دوش اونه. حالا اگه خدای نکرده پدر فوت کرده باشه یا به هر دلیلی توانایی مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشه، نوبت می رسه به پدربزرگ پدری. یعنی اجداد پدری هم این مسئولیت رو دارن، اون هم با رعایت الاقرب فالاقرب (هر کس که نزدیک تر باشه). و اگه پدری و پدربزرگی در کار نبودن یا توانایی نداشتن، مادر مسئول نفقه بچه ها می شه. البته این بحث یکم پیچیده تره و شامل اجداد و جدات مادری و پدری هم می شه که در صورت عدم توانایی مادر، این مسئولیت بینشون تقسیم می شه.

ترک انفاق فرزند: از بی خیالی تا جرم کیفری!

حالا اگه کسی که این مسئولیت رو داره – چه پدر، چه پدربزرگ، چه مادر – با وجود اینکه می تونه نفقه بده، عمداً از این کار سر باز بزنه، چه اتفاقی میفته؟ اینجا دیگه قضیه فقط اخلاقی نیست، بلکه از نظر قانون هم یک جرم محسوب می شه. ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، خیلی شفاف این موضوع رو گفته:

«هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.»

می بینید؟ قانون گذار به صراحت گفته که اگه کسی توان مالی داره و عمداً نفقه رو نمی ده، مجازات داره. این مجازات، حبس تعزیری درجه ششه که می تونه از شش ماه تا دو سال زندان باشه. پس بحث جدیه و قانون برای حمایت از بچه ها، این راه رو باز گذاشته. البته ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) هم قبلاً به این موضوع اشاره کرده بود، ولی قانون حمایت خانواده دقیق تر و کامل تر بهش پرداخته. این رو هم بدونید که این جرم بدون شکایت شما، پیگیری نمی شه و بهش می گن «جرم قابل گذشت». یعنی اگه شما رضایت بدید، پرونده بسته می شه.

فرق شکایت حقوقی و کیفری ترک انفاق فرزند: کدام راه به درد شما می خورد؟

وقتی پای نفقه فرزند وسط میاد، دو تا راه اصلی جلوی شماست: یکی راه حقوقی و یکی راه کیفری. هر کدوم از این راه ها، هدف و نتیجه خاص خودشون رو دارن و باید ببینید شما دنبال چی هستید.

بیایید این دو مسیر رو با هم مقایسه کنیم تا بهتر تصمیم بگیرید:

ویژگی	دعوای حقوقی مطالبه نفقه	شکایت کیفری ترک انفاق
هدف اصلی	گرفتن پولی نفقه معوقه و تعیین نفقه آینده	مجازات فردی که عمداً نفقه نداده (حبس یا جریمه)
مرجع رسیدگی	دادگاه خانواده	دادسرا و بعد دادگاه کیفری دو
نتیجه	حکم به پرداخت مبلغ مشخصی نفقه	حکم به حبس یا مجازات جایگزین (اگر جرم اثبات شود)
پیگیری	امکان توقیف اموال و درخواست اجراییه	فشار قانونی برای پرداخت نفقه (اما مستقیم پول نمی گیرید)
اثبات	باید نیاز فرزند و توانایی مالی منفق اثبات شود.	باید عمدی بودن عدم پرداخت، توانایی مالی و نیاز فرزند اثبات شود.
گذشت شاکی	در مسیر حقوقی تأثیر مستقیم روی اصل مطالبه نفقه ندارد.	باعث توقف تعقیب یا اجرای مجازات می شود.
مدت زمان	معمولاً طولانی تر است (برای رسیدن به پول)	ممکن است کوتاه تر باشد (برای فشار کیفری)

خب، همون طور که می بینید، دعوای حقوقی بیشتر به این دردمون می خوره که پول نفقه رو بگیریم. یعنی اگه می خواید نفقه گذشته رو وصول کنید یا نفقه آینده رو تعیین کنید، باید برید سراغ دادگاه خانواده و دادخواست حقوقی بدید. اینجا اصلاً به این کار نداریم که طرف رو بندازیم زندان یا مجازاتش کنیم، فقط می خوایم پول بچه ها رو بگیریم.

اما شکایت کیفری، داستانش فرق داره. هدف اصلی اینجا اینه که اون فردی که عمداً و با وجود توانایی مالی، از پرداخت نفقه به فرزندش سر باز زده، مجازات بشه. یعنی ممکنه محکوم به حبس یا جریمه نقدی بشه. این شکایت مستقیماً منجر به دریافت پول نمی شه، ولی یه فشار قانونی خیلی قوی ایجاد می کنه که طرف مجبور بشه نفقه رو پرداخت کنه تا از مجازات فرار کنه یا برای تخفیف مجازات، رضایت شما رو جلب کنه.

نتیجه گیری خودمانی: اگه می خواید پول بچه ها رو بگیرید، راه حقوقی رو در پیش بگیرید. اگه می خواید کسی که حق فرزند رو خورده، ادب بشه و زیر فشار قانون قرار بگیره، شکایت کیفری رو پیگیری کنید. خیلی از اوقات، بهترین راه اینه که هر دو شکایت رو همزمان مطرح کنید تا هم مجازات بشه و هم پول نفقه رو بگیرید.

شرایطی که ترک انفاق فرزند را جرم می کند (قبل از شکایت، این ها را چک کن!)

قبل از اینکه فکر شکایت بیفته تو سرتون، باید مطمئن بشید که اصلاً شرایطی که قانون برای جرم ترک انفاق تعیین کرده، وجود داره. اگه یکی از این شرط ها نباشه، ممکنه شکایتتون به جایی نرسه و وقت و انرژی تون هدر بره. پس با دقت این قسمت رو بخونید:

رابطه خویشاوندی: پدر و فرزندی مهم است!

اولین و مهم ترین شرط اینه که یه رابطه خویشاوندی قانونی بین کسی که نفقه رو نداده و فرزند وجود داشته باشه. یعنی فرزند اون شخص باشه (خونی یا قانونی مثل فرزندخوانده) یا تحت سرپرستی قانونی اون فرد قرار داشته باشه. بدون این رابطه، اصلاً بحث نفقه و ترک انفاق بی معنیه.

تمکن مالی: آیا پدر/مادر واقعاً پول دارد؟

اگه پدر یا مادری واقعاً و قلباً هیچ پول و درآمدی نداشته باشه، نمی شه به جرم ترک انفاق محکومش کرد. مهم اینه که توانایی مالی برای پرداخت نفقه رو داشته باشه، ولی عمداً این کار رو نکنه. خب حالا چطور می شه این تمکن مالی رو ثابت کرد؟ راه های مختلفی داره:

* فیش حقوقی: اگه کارمند جاییه، فیش حقوقیش بهترین مدرکه.
* سند املاک و خودرو: اگه ملک یا ماشینی به نامش هست، نشان دهنده توانایی مالیه.
* پروانه کسب: اگه کسب وکاری داره، پروانه کسبش می تونه کمک کنه.
* گواهی بانکی: گردش حساب بانکی یا موجودی حسابش.
* استشهادیه محلی: اگه از وضعیت مالیش در محل باخبرن، شهادتشون مهمه.
* لیست بیمه: اگه تحت پوشش بیمه جاییه، نشون می ده کار می کنه.

دادگاه باید مطمئن بشه که طرف می تونسته پول بده، ولی نداده.

نیاز فرزند: آیا واقعاً به نفقه احتیاج دارد؟

یکی دیگه از شرط ها اینه که فرزند واقعاً به نفقه نیاز داشته باشه و نتونه خودش هزینه های زندگیش رو تأمین کنه. مثلاً اگه فرزند بالغ باشه و خودش شغل و درآمد مناسبی داشته باشه، دیگه نمی تونه از باب ترک انفاق کیفری شکایت کنه. البته این موضوع برای فرزندان صغیر (زیر ۱۸ سال) و همچنین فرزندان بالغی که به خاطر تحصیل، بیماری یا معلولیت قادر به تأمین معاش نیستند، فرق می کنه و حق نفقه دارند.

خودداری عمدی و بی دلیل: عمداً پرداخت نمی کند!

این خیلی مهمه! ترک انفاق زمانی جرمه که فرد مکلف، «عمداً» و «بدون عذر موجه» نفقه رو نده. یعنی اگه مثلاً به دلیل یک بیماری خیلی سخت برای مدت طولانی تو کما باشه، یا زندان باشه و هیچ راهی برای پرداخت نفقه نداشته باشه، یا خارج از کشور باشه و نتونه پول بفرسته، اینجا دیگه عمدی در کار نیست و جرم محقق نمی شه. اما اگه صرفاً به خاطر لج و لجبازی، اختلاف خانوادگی یا حتی قهر ساده، نفقه رو قطع کنه، اینجا عمدی بودنش اثبات می شه.

شکایت خود شما: تا شما نگید، کسی نمی دونه!

همون طور که بالا هم گفتیم، جرم ترک انفاق «قابل گذشت»ه. یعنی بدون شکایت شما (به عنوان شاکی خصوصی)، دادسرا و دادگاه نمی تونن وارد ماجرا بشن و پرونده ای تشکیل نمی شه. شما یا وکیلتون باید حتماً شکایت کنید تا روند قانونی شروع بشه. حتی اگه بعداً منصرف بشید و رضایت بدید، پرونده بسته می شه.

گذشت زمان: یک روز تأخیر، جرم نیست!

قاضی ها معمولاً وقتی ترک انفاق رو جرم می دونن که مدت زمان معقولی از عدم پرداخت نفقه گذشته باشه. مثلاً یک یا دو ماه تأخیر ممکنه به عنوان جرم تلقی نشه، مگر در شرایط خاص. معمولاً وقتی این عدم پرداخت برای چند ماه متوالی ادامه پیدا کنه، می شه ازش شکایت کیفری کرد. پس عجله نکنید و بذارید مدت زمان مناسبی بگذره تا ادعاتون محکم تر باشه.

نکته خیلی مهم: خیلی ها فکر می کنن اگه مادر تمکین نکنه (یعنی به وظایف زناشویی اش عمل نکنه)، پدر هم می تونه نفقه فرزند رو نده. این یک باور غلطه! تمکین مادر هیچ ربطی به نفقه فرزند نداره. نفقه فرزند، حق خود بچه است و پدر در هر صورت مکلفه که نفقه فرزندش رو بده، حتی اگه با مادرش اختلاف داشته باشه یا از هم جدا شده باشن.

پس اگه این شش شرط با هم جور دربیاد، می تونید مطمئن باشید که شرایط برای شکایت کیفری ترک انفاق فرزند مهیاست و می تونید قدم های بعدی رو بردارید.

آماده سازی برای شکایت: مدارک لازم برای نمونه شکایت کیفری ترک انفاق فرزند

حالا که مطمئن شدید شرایط لازم برای شکایت رو دارید، وقتشه که مدارکتون رو جمع وجور کنید. مدارک مثل ستون های محکمی هستن که ادعای شما رو ثابت می کنن و به قاضی کمک می کنن که راحت تر و سریع تر به حقانیت شما پی ببره. بدون مدارک کافی، حتی بهترین ادعاها هم ممکنه به جایی نرسه. پس این لیست رو با دقت آماده کنید:

مدارک هویتی شما و فرزندتان

* شناسنامه و کارت ملی شاکی: یعنی شما که دارید شکایت می کنید (مادر، پدر، یا سرپرست قانونی).
* شناسنامه و کارت ملی فرزندان: برای اثبات هویت و رابطه خویشاوندی با فرزند/فرزندان.

مدارک اثبات ازدواج یا سرپرستی

* سند ازدواج: اگه مادر شاکی باشه، سند ازدواجش با پدر فرزندان.
* حکم سرپرستی قانونی: اگه شما سرپرست قانونی فرزند هستید و پدر یا مادر واقعی نیستید.

اثبات توانایی مالی فرد بی خیال!

همون طور که گفتیم، برای اینکه ترک انفاق جرم محسوب بشه، باید ثابت کنید که اون فرد (پدر یا مادر) توانایی مالی برای پرداخت نفقه رو داشته. این بخش شاید یکم نیاز به تحقیق داشته باشه، ولی خیلی مهمه:

* فیش حقوقی: اگه کارمند دولتی یا خصوصی هست، بهترین مدرکه.
* گواهی اشتغال به کار: از محل کارش.
* سند املاک و خودرو: کپی سند مالکیت خونه، زمین، ماشین یا هر دارایی باارزش دیگه.
* پروانه کسب یا جواز فعالیت: اگه کاسب یا صاحب کسب و کاره.
* لیست بیمه: اگه بیمه تأمین اجتماعی یا بیمه های دیگه براش رد می شه، نشون می ده که جایی مشغول به کاره.
* گواهی بانکی یا پرینت حساب: اگه مطمئن هستید پول توی حسابش داره (البته این رو معمولاً دادگاه خودش استعلام می کنه).
* استشهادیه محلی: چند نفر از همسایه ها یا اهالی محل که می دونن وضع مالی اون شخص خوبه و درآمد داره.

اثبات عدم پرداخت نفقه: چه چیزی نشان می دهد پول نداده؟

خب، بعد از اثبات توانایی مالی، باید نشون بدید که نفقه واقعاً پرداخت نشده. این هم چند تا راه داره:

* اظهارنامه رسمی: یکی از بهترین راه ها اینه که قبل از شکایت کیفری، با یک اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات قضایی، نفقه رو ازش مطالبه کرده باشید. اگه این کار رو نکرده اید، می تونید همین الان هم انجام بدید. جواب ندادن یا عدم پرداخت بعد از اظهارنامه، نشون دهنده عمدی بودنه.
* شهادت شهود: افرادی که شاهد بودن که نفقه پرداخت نشده یا شما برای تأمین هزینه ها به مشکل خورده اید.
* پیامک ها یا مکاتبات: هرگونه پیامک، ایمیل یا نامه که در اون ازش درخواست نفقه کردید و جواب منفی داده یا نداده.
* پرینت حساب بانکی: اگه نفقه رو از طریق بانک دریافت می کردید و حالا مدتیه که پولی به حسابتون نیومده.
* قبوض پرداخت نشده: مثلاً قبوض مدرسه، درمانگاه یا موارد ضروری که نشون می ده هزینه های بچه پرداخت نشده.

یادتون باشه: هر چقدر مدارک شما کامل تر و مستندتر باشه، کار قاضی برای تشخیص حقانیت شما راحت تره و پرونده تون با سرعت بیشتری پیش می ره. پس برای جمع آوری این مدارک حسابی وقت بذارید.

گام به گام تا دادگاه: مراحل شکایت کیفری ترک انفاق فرزند

خب، حالا که مدارکتون رو جمع کردید و مطمئن شدید که شرایط لازم برای شکایت رو دارید، وقتشه که قدم های عملی رو بردارید و وارد مسیر قانونی بشید. نگران نباشید، این راهنمایی گام به گام بهتون کمک می کنه که گم نشید و کارها رو درست انجام بدید.

گام اول: شکواییه رو درست بنویس!

اولین و مهم ترین قدم، تنظیم یک شکواییه خوب و کامله. شکواییه، همون نامه ای هست که شما به دادسرا می نویسید و در اون به صورت رسمی و قانونی، درخواست رسیدگی به جرم ترک انفاق رو دارید. اهمیت نگارش صحیح اینجا مشخص می شه، چون یه شکواییه ناقص می تونه روند پرونده رو کند یا حتی متوقف کنه.

تو شکواییه باید این جزئیات مهم رو حتماً بنویسید:

* مشخصات کامل شاکی: اسم و فامیل، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تماس شما.
* مشخصات کامل مشتکی عنه: اسم و فامیل، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تماس کسی که ازش شکایت دارید (پدر یا مادر).
* موضوع شکایت: حتماً بنویسید ترک انفاق فرزند/فرزندان و به ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده اشاره کنید.
* دلایل اثبات جرم: یه لیست از همه مدارکی که جمع آوری کردید (شناسنامه، سند ازدواج، اظهارنامه، فیش حقوقی، شهادت شهود و…).
* شرح شکواییه: این بخش قلب ماجراست. اینجا باید با زبانی واضح و بدون اضافه گویی، ماجرا رو تعریف کنید. بنویسید که:
* رابطه شما و مشتکی عنه چیه (مثلاً مادر فرزندان مشترک هستید).
* اسم و تاریخ تولد فرزندان رو بنویسید.
* از چه تاریخی و به مدت چقدر نفقه پرداخت نشده.
* به چه دلیل مطمئن هستید که مشتکی عنه توانایی مالی داشته (مثلاً شغلش چیه، چه دارایی هایی داره).
* آیا قبلاً از طریق اظهارنامه یا مکاتبات دیگه نفقه رو مطالبه کرده اید یا نه.
* فرزندان در چه وضعیتی هستن (مثلاً محصلن، بیمارن و نیاز مبرم به نفقه دارن).
* خواسته: در پایان، به طور مشخص از دادسرا تقاضای تعقیب کیفری و مجازات مشتکی عنه بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده رو بنویسید.

گام دوم: ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (سامانه ثنا)

بعد از اینکه شکواییه تون رو با دقت تنظیم کردید، باید اون رو ثبت کنید. امروزه دیگه لازم نیست مستقیم برید دادسرا. کل فرآیند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شه.

* ثبت نام در سامانه ثنا: اگه هنوز حساب کاربری در سامانه ثنا ندارید، اول باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه و ثبت نام کنید. بعد از ثبت نام، یه نام کاربری و رمز عبور دریافت می کنید که برای پیگیری پرونده هاتون ضروریه.
* ثبت شکواییه: حالا با مدارکتون و شکواییه تنظیم شده، دوباره به دفتر خدمات قضایی مراجعه می کنید. اونجا کارشناس شکواییه تون رو ثبت می کنه و مدارکتون رو پیوست پرونده می کنه.
* هزینه ها: ثبت شکواییه هزینه دادرسی داره که باید همون جا پرداخت کنید.
* کد رهگیری: بعد از ثبت، یه کد رهگیری بهتون داده می شه. این کد رو مثل چشمتون مراقب باشید، چون باهاش می تونید وضعیت پرونده تون رو از طریق سامانه ثنا پیگیری کنید.

گام سوم: دادسرا تحقیق می کند!

بعد از ثبت شکواییه، پرونده شما به دادسرا فرستاده می شه و به یکی از شعب (نزد دادیار یا بازپرس) ارجاع داده می شه. اینجا مرحله تحقیقات مقدماتیه:

* دعوت طرفین: دادیار یا بازپرس ممکنه شما و مشتکی عنه رو برای ادای توضیحات احضار کنه.
* دستورات قضایی: مقام قضایی برای جمع آوری اطلاعات بیشتر ممکنه دستورات مختلفی بده. مثلاً استعلام از بانک ها برای بررسی حساب بانکی مشتکی عنه، استعلام از اداره ثبت برای اموالش، یا استعلام از محل کارش برای بررسی فیش حقوقی.
* بررسی دلایل: دادیار یا بازپرس همه دلایل و شواهد شما رو بررسی می کنه و دفاعیات مشتکی عنه رو هم می شنوه.
* قرار نهایی: در نهایت، دادسرا یکی از این دو قرار رو صادر می کنه:
* قرار منع تعقیب: اگه دلایل کافی برای اثبات جرم پیدا نشه (مثلاً تمکن مالی ثابت نشه یا عمدی بودن عدم پرداخت احراز نشه)، قرار منع تعقیب صادر می شه. شما می تونید به این قرار اعتراض کنید.
* قرار جلب به دادرسی (کیفرخواست): اگه جرم ترک انفاق اثبات بشه و دلایل کافی برای مجرمیت وجود داشته باشه، دادیار یا بازپرس قرار جلب به دادرسی رو صادر می کنه و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری دو فرستاده می شه.

گام چهارم: دادگاه کیفری ۲ حکم می دهد!

اگه پرونده با کیفرخواست از دادسرا به دادگاه کیفری دو فرستاده بشه، یعنی یه گام مهم رو رد کردید. حالا نوبت دادگاهه که تصمیم نهایی رو بگیره:

* جلسه رسیدگی: دادگاه کیفری دو تشکیل جلسه می ده و طرفین (شما و مشتکی عنه) یا وکلاتون رو برای دفاع احضار می کنه. قاضی به صحبت های همه گوش می ده.
* نقش شهود و کارشناسان: اگه شهودی دارید که قبلاً شهادت دادن، ممکنه دوباره احضار بشن. اگه نیاز به کارشناسی خاصی باشه (مثلاً برای تعیین نفقه)، کارشناس هم ممکنه وارد عمل بشه.
* صدور رأی: بعد از بررسی همه جوانب، قاضی رأی نهایی رو صادر می کنه.
* اگه جرم ترک انفاق اثبات بشه، مشتکی عنه به حبس تعزیری درجه شش (بین ۶ ماه تا ۲ سال) محکوم می شه.
* اگه جرم ثابت نشه، رأی برائت صادر می شه.

این مسیر ممکنه یکم طولانی و پرپیچ وخم به نظر برسه، اما با آگاهی و صبر می تونید حق خودتون و فرزندتون رو بگیرید.

نمونه شکواییه کیفری ترک انفاق فرزند: آماده برای کپی و ویرایش!

برای اینکه کارتون راحت تر بشه و بدون نگرانی یه شکواییه استاندارد تنظیم کنید، اینجا یه نمونه براتون آماده کردیم. کافیه اطلاعات خودتون و طرف مقابل رو پر کنید و در صورت نیاز، جزئیات بیشتری رو اضافه کنید.

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان محل اقامت یا وقوع جرم]

با سلام و احترام؛

مشخصات شاکی:

• نام و نام خانوادگی: [نام کامل شما]
• نام پدر: [نام پدر شما]
• کد ملی: [کد ملی شما]
• آدرس کامل: [آدرس دقیق محل اقامت شما]
• شماره تماس: [شماره تماس شما]

مشخصات مشتکی عنه:

• نام و نام خانوادگی: [نام کامل پدر/مادر فرزند]
• نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه]
• کد ملی: [کد ملی مشتکی عنه]
• آدرس کامل: [آدرس دقیق محل اقامت مشتکی عنه]
• شماره تماس: [شماره تماس مشتکی عنه]

موضوع شکایت:

ترک انفاق فرزند/فرزندان (موضوع ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱)

دلایل اثبات جرم و مدارک پیوستی:

• تصویر مصدق شناسنامه فرزند/فرزندان به نام های [نام فرزندان] متولد [تاریخ تولد] و [نام فرزندان دیگر] متولد [تاریخ تولد].
• تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی اینجانب (شاکی).
• تصویر مصدق سند ازدواج (در صورت وجود).
• مدارک اثبات استطاعت مالی مشتکی عنه (مانند [فیش حقوقی/گواهی اشتغال به کار/سند مالکیت املاک/سند خودرو/پروانه کسب]).
• تصویر مصدق اظهارنامه ارسالی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] و رسید ابلاغ آن (در صورت ارسال).
• استشهادیه محلی مبنی بر تمکن مالی مشتکی عنه و عدم پرداخت نفقه.
• گواهی عدم واریز وجه به حساب اینجانب/فرزندان برای نفقه (در صورت دریافت از طریق بانکی).
• [ذکر هر مدرک دیگری که دارید، مثلاً پیامک ها یا مکاتبات].

شرح شکواییه:

با احترام به استحضار می رساند، اینجانب [نام کامل شما]، مادر/سرپرست قانونی فرزند/فرزندان مشترک به نام های [نام فرزند اول] متولد [تاریخ تولد فرزند اول] و [نام فرزند دوم] متولد [تاریخ تولد فرزند دوم] (طبق شناسنامه های سجلی پیوست)، به اطلاع می رساند که آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، پدر/فرد مکلف به پرداخت نفقه فرزندان اینجانب می باشد. نامبرده علیرغم داشتن استطاعت مالی کافی و شغل [ذکر شغل یا منبع درآمد]، از تاریخ [تاریخ دقیق شروع عدم پرداخت نفقه] به مدت [مدت زمان] به طور عمدی و بدون عذر موجه، از پرداخت نفقه فرزندان خودداری نموده است. اینجانب پیشتر با ارسال اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ] مراتب را به ایشان اعلام و مطالبه نمودم، لیکن تا کنون اقدامی در جهت تأمین معیشت و پرداخت نفقه فرزندان صورت نگرفته است. با عنایت به اینکه فرزندان اینجانب در حال [ذکر وضعیت تحصیلی یا نیاز خاص، مثلاً: تحصیل در مقطع ابتدایی/دبیرستان بوده یا نیاز به درمان پزشکی خاص دارند] بوده و به نفقه نیاز مبرم دارند و قادر به تأمین معاش خود نیستند، لذا با تقدیم این شکواییه، تقاضای تعقیب و رسیدگی کیفری به جرم ترک انفاق و اعمال مجازات قانونی بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده را از آن مقام محترم قضایی استدعا دارم.

خواسته:

تعقیب کیفری مشتکی عنه و اعمال مجازات قانونی مقرر در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده.

با تشکر و احترام فراوان،

نام و نام خانوادگی شاکی: [نام کامل شما]

تاریخ: [تاریخ تنظیم شکواییه]

امضاء: [امضاء و اثر انگشت شما]

نکته مهم: این نمونه فقط یک الگو است. حتماً قبل از ثبت نهایی، با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا شکواییه شما کاملاً مطابق با شرایط پرونده تان تنظیم شود و هیچ نکته ای از قلم نیفتد.

مجازات ترک انفاق فرزند: زندان یا تخفیف؟

خب، اگه همه مراحل رو درست رفتید و جرم ترک انفاق فرزند اثبات شد، قانون برای فرد متخلف مجازات در نظر گرفته. این مجازات چیه و آیا راهی برای تخفیف یا بخشش هست؟ بیایید با هم ببینیم.

حبس تعزیری درجه شش: چقدر زندان دارد؟

همون طور که قبلاً هم گفتیم، طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، مجازات اصلی جرم ترک انفاق فرزند، حبس تعزیری درجه شش هست. حالا این یعنی چی؟ طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، حبس تعزیری درجه شش، یعنی شش ماه تا دو سال حبس. قاضی پرونده با توجه به شرایط خاص هر پرونده، مثلاً مدت زمان عدم پرداخت نفقه، وضعیت فرزندان، سابقه متهم و سایر جوانب، می تونه میزان این حبس رو تعیین کنه.

یادتون باشه: این محکومیت فقط جنبه کیفری داره. یعنی طرف رو می اندازه زندان یا محکوم به پرداخت جریمه می کنه. اگه شما می خواید پول نفقه گذشته رو بگیرید، باید جداگانه یک دادخواست حقوقی مطالبه نفقه به دادگاه خانواده بدید. شکایت کیفری به خودی خود پول رو به دست شما نمی رسونه، ولی یه فشار قانونی حسابی ایجاد می کنه که طرف مجبور بشه نفقه رو بده.

گذشت شاکی: رضایت شما، همه چیز را تغییر می دهد!

یکی از ویژگی های مهم جرم ترک انفاق اینه که قابل گذشت محسوب می شه. معنی این حرف چیه؟ یعنی شروع و ادامه روند قضایی این پرونده، کاملاً به شکایت شما (به عنوان شاکی خصوصی) بستگی داره. اگه شما تصمیم بگیرید و از شکایتتون گذشت کنید:

* در مرحله دادسرا: اگه هنوز حکمی صادر نشده باشه، با رضایت شما پرونده بسته می شه و تعقیب کیفری متوقف می شه.
* بعد از صدور حکم: حتی اگه حکم حبس هم صادر شده باشه و طرف داره مجازاتش رو تحمل می کنه، با رضایت شما، اجرای مجازات متوقف می شه و از زندان آزاد می شه.

این ویژگی، هم یه نقطه قوت برای شاکیه (که می تونه با اهرم فشار رضایت، به حقوق خودش برسه) و هم یه فرصت برای متهمه (که با جلب رضایت می تونه از مجازات خلاص بشه).

نهادهای ارفاقی: آیا راه فراری هست؟

قانون گذار ما همیشه به این نکته توجه داره که اگه متهم واقعاً پشیمون باشه و بشه به اصلاحش امیدوار بود، نباید حتماً راهی زندان بشه. برای همین، یه سری نهادهای ارفاقی در قانون مجازات اسلامی داریم که قاضی می تونه در شرایط خاص ازشون استفاده کنه:

* تخفیف مجازات: اگه متهم دلایل موجهی مثل ندامت واقعی، جبران بخشی از خسارت، یا وجود شرایط خاص خانوادگی و اجتماعی داشته باشه، قاضی می تونه مجازات حبس رو تخفیف بده. مثلاً ممکنه به حبس درجه هفت یا هشت (که اغلب تبدیل به مجازات های جایگزین حبس می شه) یا جزای نقدی تبدیلش کنه.
* تعلیق اجرای مجازات: اگه قاضی ببینه که متهم سابقه کیفری نداره و احتمال می ده که بعد از تعلیق، دیگه جرمی مرتکب نمی شه، می تونه اجرای مجازات رو برای یه مدت مشخص (مثلاً ۲ تا ۵ سال) تعلیق کنه. یعنی به جای زندان، بهش فرصت می ده که خودش رو اصلاح کنه. اگه تو این مدت جرمی مرتکب نشه، مجازات کلاً لغو می شه.
* تعویق صدور حکم: در شرایطی شبیه به تعلیق، قاضی می تونه حتی صدور حکم رو هم برای یه مدت به تعویق بندازه و اگه متهم در این مدت رفتار خوبی از خودش نشون بده، ممکنه اصلاً حکمی صادر نشه.
* آزادی مشروط: اگه متهم حداقل یک سوم از دوران حبسش رو گذرونده باشه و تو زندان حسن اخلاق نشون داده باشه، و رضایت شاکی رو هم جلب کرده باشه، می تونه درخواست آزادی مشروط بده و بقیه حبسش رو بیرون از زندان و تحت شرایط خاصی بگذرونه.
* مجازات های جایگزین حبس: برای جرایم سبک تر یا در مواردی که مجازات حبس درجه هفت یا هشت باشه، قاضی می تونه به جای حبس، مجازات های دیگه ای مثل خدمات عمومی رایگان، پرداخت جزای نقدی، یا حتی دوره های آموزشی رو در نظر بگیره.

همون طور که می بینید، قانون همیشه برای اصلاح افراد و جلوگیری از ورود بی رویه به زندان، راه هایی رو پیش بینی کرده. اما این به این معنی نیست که از زیر بار مسئولیت شونه خالی کنید.

دفاعیات احتمالی فرد مکلف (پدر/مادر) و راه مقابله با آن ها

وقتی شما شکایت می کنید، اون فردی که ازش شکایت کردید (مشتکی عنه) هم حق داره از خودش دفاع کنه. این دفاعیات ممکنه با هدف اثبات بی گناهی یا حداقل تخفیف مجازات مطرح بشن. آشنایی با این دفاعیات به شما کمک می کنه که از قبل آماده باشید و راه های مقابله باهاشون رو بدونید.

ادعای اعسار (نداری مالی): واقعاً پول ندارد؟

این یکی از رایج ترین دفاعیاتیه که در پرونده های نفقه مطرح می شه. مشتکی عنه ممکنه ادعا کنه که واقعاً توانایی مالی برای پرداخت نفقه رو نداشته و به خاطر نداری یا اعسار، نتونسته نفقه بده.

* چگونگی اثبات اعسار توسط مشتکی عنه: اگه مشتکی عنه ادعای اعسار کنه، باید این ادعا رو در دادگاه ثابت کنه. مثلاً:
* لیست اموال: باید یه لیست از همه اموال و دارایی هاش به دادگاه بده و نشون بده که چیزی نداره.
* استشهادیه اعسار: افرادی که می دونن وضع مالیش خرابه و واقعاً توان پرداخت نداره، باید برای او شهادت بدن.
* مدارک بیکاری یا بیماری: گواهی پزشکی برای بیماری که مانع کاره، یا گواهی از محل کار سابق مبنی بر بیکاری.
* پرینت حساب بانکی: اگه حسابش خالیه یا گردش مالی نداره.
* راهکارهای شاکی برای رد ادعای اعسار: شما هم می تونید این ادعا رو رد کنید. چطور؟
* اثبات تمکن مالی: با همون مدارکی که قبلاً جمع آوری کردید (فیش حقوقی، سند املاک، پروانه کسب، گواهی بانکی و…).
* معرفی شهود: افرادی که می دونن وضع مالی اون شخص خوبه و ادعای نداریش دروغه.
* استعلام از ادارات دولتی: درخواست از دادگاه برای استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهور (برای خودرو)، سازمان تأمین اجتماعی (برای سابقه بیمه) و بانک ها.

اگه مشتکی عنه نتونه اعسار خودش رو ثابت کنه، ادعاش رد می شه. حتی اگه اعسار موقت باشه، مثلاً الان بیکاره ولی قبلاً پولدار بوده، این هم در روند پرونده تأثیر داره.

ادعای عدم نیاز مالی فرزند: بچه دیگه بزرگ شده؟

گاهی اوقات مشتکی عنه ممکنه ادعا کنه که فرزند دیگه به نفقه نیاز نداره، مثلاً چون:

* فرزند بالغ و شاغل است: اگه فرزند خودش کار می کنه و درآمد داره.
* فرزند ازدواج کرده است: در صورت ازدواج فرزند دختر، نفقه از پدر ساقط می شه.
* فرزند از خانه خارج شده و مستقل شده است: هرچند این ادعا در مورد فرزند صغیر معمولاً پذیرفته نیست، اما در مورد فرزندان بزرگ تر ممکنه مطرح بشه.

راهکار مقابله: اگه فرزند شما واقعاً نیاز داره (مثلاً محصله، بیمار، دانشجو یا به هر دلیلی نمی تونه کار کنه)، باید این موضوع رو با مدارک (گواهی تحصیلی، گواهی پزشکی) ثابت کنید.

ادعای عدم عمد: تقصیر من نبود!

همون طور که قبلاً هم گفتیم، برای اینکه ترک انفاق جرم باشه، باید عمدی باشه. مشتکی عنه ممکنه ادعا کنه که عمدی در کار نبوده، مثلاً:

* به دلیل بیماری طولانی مدت: که مانع از کار و کسب درآمد شده.
* زندانی بودن: و عدم امکان دسترسی به اموال یا پرداخت نفقه.
* خارج از کشور بودن: بدون امکان ارسال وجه یا دسترسی به منابع مالی.
* عدم اطلاع از محل زندگی فرزند: (این مورد کمتر در مورد فرزندان خردسال صادقه و باید اثبات بشه).

راهکار مقابله: شما باید ثابت کنید که اتفاقاً عمد در کار بوده و او با وجود آگاهی و توانایی، عمداً از پرداخت نفقه خودداری کرده. مدارکی مثل اظهارنامه ارسالی شما که به دستش رسیده و بی توجهی کرده، یا شهادت افرادی که از عمدی بودن رفتار او باخبر هستند، می تونه کمک کننده باشه.

شناخت این دفاعیات و آماده کردن پاسخ ها و مدارک لازم، به شما کمک می کنه که با قدرت بیشتری پرونده رو پیش ببرید و به نتیجه دلخواهتون برسید.

آیا وکیل لازم است؟ نقش وکیل در پرونده های ترک انفاق فرزند

وقتی صحبت از مسائل حقوقی می شه، ذهن خیلی ها می ره سراغ پیچیدگی و اصطلاحات سخت. پرونده های ترک انفاق هم از این قاعده مستثنا نیستن. ممکنه فکر کنید خودتون می تونید از پسش بربیاید، اما واقعیت اینه که حضور یک وکیل متخصص، می تونه مثل یه برگ برنده عمل کنه و کارتون رو خیلی راحت تر و سریع تر پیش ببره. چرا؟

* تحلیل حقوقی دقیق و انتخاب مسیر درست: یک وکیل متخصص، اول از همه پرونده شما رو با دقت بررسی می کنه. تشخیص می ده که اصلاً شرایط شکایت کیفری وجود داره یا نه. شاید در کنار شکایت کیفری، بهتر باشه همزمان دادخواست حقوقی مطالبه نفقه رو هم بدید. وکیل بهترین مسیر رو بهتون نشون می ده.
* تنظیم شکواییه و جمع آوری ادله به شکل حرفه ای: تنظیم شکواییه نیاز به دانش حقوقی داره. وکیل می دونه چه جزئیاتی رو باید حتماً تو شکواییه بنویسه، چطور باید مدارک رو پیوست کنه و کدوم مدارک برای قاضی قانع کننده تره. اون می تونه شهادت شهود رو به شکل استاندارد جمع آوری کنه یا راهنماییتون کنه که چه مدارک دیگه ای رو باید تهیه کنید.
* حضور در بازپرسی و جلسات دادرسی: حضور در دادسرا و دادگاه، برای کسی که تجربه نداره، می تونه استرس زا و گیج کننده باشه. وکیل در تمام مراحل از طرف شما حاضر می شه، به سوالات پاسخ می ده، دفاعیات لازم رو انجام می ده و از حق و حقوقتون به بهترین شکل دفاع می کنه. این کار باعث می شه شما از نظر روحی و روانی کمتر درگیر فرآیند قضایی بشید.
* اعتراض به قرارهای قضایی و پیگیری تا مرحله اجرای حکم: اگه خدای نکرده قرار منع تعقیب صادر بشه، وکیل می دونه چطور باید بهش اعتراض کنه و پرونده رو دوباره به جریان بندازه. بعد از صدور حکم هم، وکیل می تونه فرآیند اجرای حکم رو پیگیری کنه تا مجازات مورد نظر اعمال بشه.
* تسریع در روند رسیدگی و افزایش احتمال موفقیت: وکیل با تجربه، با پیچ وخم های سیستم قضایی آشناست و می تونه پرونده رو سریع تر پیش ببره. همچنین، با دفاع حرفه ای و ارائه مستندات قوی، شانس موفقیت شما رو به طور قابل توجهی افزایش می ده.

خلاصه، داشتن وکیل مثل اینه که یه نقشه راهنمای کامل و یه راه بلد کنار خودتون داشته باشید. مخصوصاً در پرونده های حساس مثل ترک انفاق فرزند که آینده یک بچه بهش بستگی داره، سرمایه گذاری روی یک وکیل خوب، قطعاً ارزشش رو داره.

یک وکیل خوب می تواند نقشه راه پرونده شما باشد، گام های شما را محکم تر کند و شما را سریع تر به نتیجه مطلوب برساند.

حرف آخر: برای حق فرزندت بجنگ!

رسیدیم به پایان این راهنمای جامع. امیدوارم تا اینجا همه چیز روشن شده باشه و حالا دید بازتری نسبت به پیگیری حقوق فرزندتون از طریق شکایت کیفری ترک انفاق داشته باشید. همون طور که دیدیم، نفقه فرزند فقط یه پول نیست؛ یه حق مسلمه که قانون برای حمایت از زندگی و آینده بچه ها در نظر گرفته. وقتی پدری (یا در شرایط خاص، مادری) با وجود توانایی مالی، از این وظیفه اش شانه خالی می کنه، دیگه بحث فقط بی توجهی نیست، بلکه یک جرم کیفریه که قانون براش مجازات داره.

یادتون باشه که شما تنها نیستید. قانون پشت شماست و راه های قانونی برای احقاق این حق وجود داره. از تعریف نفقه و اینکه شامل چه چیزهایی می شه، تا تفاوت شکایت حقوقی و کیفری، شرایطی که ترک انفاق رو جرم می کنه، مدارک لازم، مراحل گام به گام شکایت، نمونه شکواییه و حتی مجازات ها و نهادهای ارفاقی رو با هم بررسی کردیم. دیدیم که دفاعیات احتمالی طرف مقابل چیه و چطور می شه باهاشون مقابله کرد. و در نهایت، به اهمیت نقش یک وکیل متخصص اشاره کردیم که می تونه در این مسیر پر پیچ وخم، چراغ راه شما باشه.

پس، تردید نکنید. اگه فرزند شما از حق نفقه اش محروم شده، این یک دعوت به اقدام برای شماست. با جمع آوری دقیق مدارک، تنظیم صحیح شکواییه و در صورت نیاز، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص، می تونید گامی محکم برای حفظ کرامت، آرامش و عدالت در زندگی فرزند دلبندتان بردارید. هرگز از پیگیری حق خود و فرزندانتان دست نکشید. شما قدرت قانونی دارید؛ از آن به درستی استفاده کنید!